آیین سنتی «گل غلتان» خراسان رضوی سرشار از نشاط و لطافت

تیتروز/خراسان رضوی استان خراسان رضوی به لحاظ فرهنگی استانی غنی است. در واقع این استان به لحاظ موقعیت منحصر به فرد خود در تمام فصول سال، از قدیم آیین های سور و سوگ مختلفی در آن برگزار می شده است.

 یکی از این آیین های زیبای بهاری که همزمان با رویش گل های محمدی، در اغلب شهرهای این استان برگزار می شود، آیین گل غلتان است که برای نوزادانی که همزمان با بهار، نخستین بهار زندگی شان را می گذرانند برپا می شود که البته آدابی هم دارد.

برپایی یک آیین قدیمی برای لطافت روح و جسم انسان

آیین کهن و زیبای گُل غلتان یکی از رسوم دیرینه مردم خراسان رضوی است که برای نوزادانی که نخستین بهار زندگی خود را سپری می کنند، برگزار می شود البته این آیین در برخی از استان های دیگر کشور هم برگزار می شود.

یک پژوهشگر فرهنگ بومی در خراسان رضوی در این زمینه در گفت و گو با تیتروز اظهار کرد: برگزاری آیین گل غلتان همزمان با فصل بهار و با رویش گل های محمدی آغاز می شود که در شهرها و مناطق مختلف استان با جزییات متفاوتی است.

جواد روشندل با اشاره به اینکه گل محمدی در شهرستانهای خراسان رضوی به “گلِ گلاب” شهرت دارد، گفت: در برخی نقاط خراسان رضوی، این آیین به مناسبت تولد یک سالگی نوزادان و در برخی مناطق برای نوزادانی که هنوز اولین بهار عمرشان سپری نشده و در برخی از مناطق، گل غلتان بعد از دهمین روز از تولد نوزاد برگزار می شود.

روشندل ادامه داد: حتی برخی از خانواده ها که زمان تولد نوزادشان در فصول دیگر سال است، گل های محمدی را در فصل بهار که زمان به گل نشستن چمن های گل محمدی است، جمع آوری و نگهداری می کنند تا بعد از دهمین روز تولد نوزادشان، آیین گل غلتان را برای او اجرا کنند زیرا باور مردم این است که با انجام این آیین نوزاد کمتر دچار حساسیت های پوستی می شود و خلق و خوی او لطیف و حسنه خواهد بود.

وی اظهار کرد: برای برپایی این آیین، تعدادی از زنان فامیل از اقوام نسبی و سببی ازجمله مادربزرگ، خاله و عمه و همسر دایی و عمو دورهم جمع شده و گل های محمدی که چیده شده و از خار و برگ جدا و پرپر شده را در پارچه ای سفید می ریزند و سپس نوزاد را در میان پارچه گذاشته و چهارگوشه آن را می گیرند و با صلوات و شعرخوانی نوزاد را در میان گل برگ ها می غلتانند.

روشندل خاطرنشان کرد: در حین انجام این آیین، زنان در کنار پارچه پر از گل با ذکر صلوات ابیاتی چون «همه کوه و کمر بوی تو داره یا محمد- کدوم گل قامت روی تو داره یا محمد؛ همون ماهی که از کوه می زنه سر- نشان طاق ابروی تو داره یا محمد» مراسم گل غلتان نوزاد را انجام می دهند.

این پژوهشگر فرهنگ بومی افزود: این آیین همچون آیین کوتاه کردن موی نوزادی که برای اولین بار می خواهد انجام شود برای خانواده ها جذابیت دارد؛ به طوری که با انجام آن به میزان مویی که از نوزاد کوتاه می شود سکه و اسکناس تهیه شده و به نیت سلامتی و عاقبت به خیری، به نیازمندان و فقرا می دهند و انجام آن برای والدین به ویژه اگر نوزاد، فرزند اولشان باشد جاذبه بسیاری دارد؛ لذا آیین سنتی گل غلتان، نیز به عنوان یک جاذبه بهاری برای خانواده ها در خراسان رضوی دارای جذابیت بوده و خود نشان دهنده پیوند عمیق بین انسان ها با طبیعت است.

وی ادامه داد: برای برپایی آیین گل غلتان، وقتی نوزادی که از حمام بیرون آمده و پاک و پاکیزه است، در میان پارچه ای سفید گذاشته می شود سپس با گلبرگ های گل محمدی سرتاپای او پوشانده می شود، گویی نوزاد از بوی خوش گل محمدی معطر شده و مردم باور دارند که غلتاندن نوزاد در میان گلبرگ های گل محمدی به شادابی و طراوت نوزاد و دور ماندن او ازبیماری ها و حساسیت های پوستی کمک می کند.

مراسم گل غلتان نوزاد یک میراث معنوی در خراسان رضوی است

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی در گفتگو با تیتروز گفت: خراسان رضوی به دلیل داشتن جاذبه های تاریخی و طبیعی و غنای فرهنگی با برگزاری مراسم و آیین های مختلف در فصول مختلف سال به مناسبت های گوناگون، برای گردشگران داخلی و خارجی بسیار جاذب است.

سید جواد موسوی ابراز کرد: از گذشته های دور آیین های سور و سوگ متعددی در خراسان رضوی برگزار می شده که هرکدام از آنها دارای فلسفه و حکمت خاص بوده و درزمانی مشخص از سال با برپایی مراسمی مخصوص  این آیین ها برگزار می شده است. یکی از این آیین های سنتی، آیین گل غلتان است که از گذشته های دور اغلب در روستاها و شهرستان های استان به ویژه در مناطقی که گل محمدی کشت می شود؛ انجام می گرفته است.

وی بابیان اینکه آیین گل غلتان نوزاد، از قدیم برای ما به یادگار مانده و در زمره میراث معنوی استان نیز به حساب می آید؛ گفت: البته این آیین در استان های دیگر هم با تغییراتی اندکی و جزیی همه ساله در فصل بهار برگزار می شود.

موسوی در خصوص آیین گل غلتان افزود: افزود: طی سال های گذشته مراسم گل غلتان در شهر کاخک در گناباد برگزارشده که با توجه به جذابیت و زیبایی این مراسم و آشنایی خانواده ها با این سنت زیبای قدیمی، تلاش ما بر حفظ این آیین های سنتی و احیای آن هاست.

وی ادامه داد: برپایی برخی مراسم آیینی، تعدیل کننده افراط وتفریط های رفتاری برای اعضای یک جامعه است و با ارزش های اخلاقی ارتباط دارد و در آیین سور منجر به افزایش شادی و تقویت نشاط اجتماعی می شود.

 مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی به کارکردهای برپایی آیین های سنتی در جامعه اشاره و ابراز کرد: گرد هم آوردن مردم در فواصل زمانی منظم و حفظ خطوط ارتباط و همکاری آنها، از مهمترین کارکردها در برپایی آیین های سنتی است.

موسوی اظهارکرد: مراسم گل غلتان در اغلب شهرهای خراسان رضوی به طور محدود و در شهرستان های مختلف استان ازجمله گناباد، کلات، مشهد، تربت جام و تربت حیدریه به طور گسترده تر برگزار می شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی افزود: برگزاری جشنواره هایی بر پایه محصولات کشاورزی می تواند ظرفیت های فرهنگی و اقتصادی مناطق مختلف را در معرض دید گردشگران قرار دهد.

با توجه به اینکه به حدود 1200 هکتار سطح زیر کشت گل محمدی در استان خراسان رضوی داریم که امسال پیش بینی برداشت 2800 تن گل محمدی تر در استان وجود دارد لذا می توان از وجود این محصول به عنوان یک فرصت جهت برگزاری مراسمی نمادین با عنوان گل غلتان در مناطقی که بیشترین سطح زیر کشت را دارند در قالب جشنواره بهره برد تا بهانه ای برای توسعه اقتصاد پایدار روستاها و شهرستان ها و شناسایی آداب و رسوم و فرهنگ مناطق مختلف باشد.

پایان خبر تیتروز