پزشکیان می تواند با بریکس، تحریم ها را دور بزند؟

رسول سلیمی: نشست اصلی سران بریکس در قازان روسیه با هدف ارتقای ظرفیت های متقابل بریکس و جمهوری اسلامی ایران برای همکاری پیگیری شد. این اجلاس فرصتی بود تا مسعود پزشکیان و «محمد بن زاید بن سلطان آل نهیان» رئیس دولت امارات متحده عربی در حاشیه نشست در کازان روسیه با یکدیگر دیداری کوتاه داشته باشند و درباره مسائل و دغدغه های دو کشور از جمله ضرورت توقف حملات رژیم صهیونیستی گفتگو کنند.

شبکه سی ان ان امریکا درباره این اجلاس گفته « هدف پوتین این است که نشان دهد علی رغم تلاش های غرب برای منزوی کردن روسیه ائتلافی از ملت ها که بسیاری از آن ها از سلطه غرب ناراضی هستند با مسکو همبستگی دارند»

بریکس گروهی متشکل از قدرت های اقتصادی نوظهوری است که برزیل هند چین آفریقای جنوبی روسیه مصر امارات ایران عربستان و اتیوپی در آن عضویت دارند و اخیرا نیز کشورهایی مانند بلاروس و ترکیه درخواست کرده اند تا به عضویت این گروه اقتصادی درآیند. کشورهای عضو بریکس در مجموع ۴۱ درصد جمعیت جهان و ۲۶ درصد مساحت زمین در پهنای چهار قاره جهان را به خود اختصاص داده اند همچنین اعضای بریکس با یکدیگر بیش از ۲۵ درصد نفت جهانی و ۵۰ درصد سنگ آهن جهان را تولید می کنند.

در واقع بریکس پیمانی برای مقابله با سایر پیمان ها و سازمان های مشابه نیست به عنوان مثال با وجود این که کشوری مانند برزیل در این گروه عضویت دارد اما به نظر دیدگاه بریکس شرق گرایانه است و دکترین نگاه به شرق می تواند حضور ایران و سیاست هایش را در این گروه تقویت کند.

هدف روسیه  از تقویت بریکس آن است که « با رشد پرداخت ها به ارزهای محلی این امکان فراهم شود به نحوی که کارمزد پرداخت بدهی کاهش یابد استقلال مالی کشورهای عضو بریکس نیز صعود کند و همچنین خطرات ژئوپلیتیکی را تا حد ممکن کاهش دهد.» هدفی که ایران نیز آن را دنبال می کند و پزشکیان قبل از رفتن به روسیه گفته بود  « عضویت در این مجموعه ها می تواند راه برون رفت از تمامیت خواهی آمریکا باشد»

در این راستا نشریه اکونومیست در نحلیلی درباره اهمیت بریکس برای اتحاد ایران و روسیه و چین در برابر امریکا تاکید کرده بود : «اگرچه ایران روسیه و چین در گذشته با یکدیگر بر سر کنترل مسیرهای تجاری آسیا رقابت داشتند و روابط دوستانه چندانی با یکدیگر نداشتند اقدامات و سیاست های واشنگتن این مناسبات را تغییر داده است. هر سه کشور که توسط یک دشمن مشترک متحد شده اند اکنون متعهد می شوند که یک سیاست خارجی مشترک را پیش ببرند: حمایت از دنیای چند قطبی که دیگر تحت سلطه آمریکا نیست. آن ها همه پیوندهای اقتصادی قوی تر را مبنای اتحاد جدید خود می دانند».

اهمیت همکاری ایران و روسیه برای پزشکیان آنچنان بود که او در ملاقات با پوتین اطمینان داد  «در این مسیر اگر مشکلی ایجاد شد خودم شخصا دنبال می کنم چون  معتقدم روابط دو کشور راهبردی اجتناب ناپذیر  و برای دو کشور مفید است» چه اینکه رئیس جمهور روسیه هم با تاکید بر همکاری های اقتصادی بر تداوم و استمرار همکاری با ایران تاکید کرده بود. پوتین در در دیدار با پزشکیان اذعان کرد  «روابط دو کشور روند صعودی دارد و دوستانه و سازنده است. باید روابط خود را با امضای تفاهم نامه دو کشور تقویت کنیم. مهم است که روند صعودی روابط تجاری و اقتصادی را تضمین کنیم. کمیسیون دوجانبه باید فعال باشد. توسعه زیرساخت های ریلی در چارچوب کریدور شمال و جنوب  و احداث فاز دو  وسه نیروگاه بوشهر  و تجارت آزاد ایران و ارواسیا را دنبال می کنیم.»

در همین حال دیپلمات های کشورمان  معتقدند « ایران با عضویت کامل در این گروه که بنیان اصلی آن بر مسائل اقتصادی است فرصت بسیار خوبی نصیبش شده که تحریم های یک جانبه را دور بزند و بتواند از مزایای بانک توسعه بریکس که خارج از سوئیفت است استفاده کند. در عین حال صادرات نفت گاز میعانات و یا تولیدات صنعتی و نیمه صنعتی از جمله مزایای گروه بریکس است. همچنین پیشنهاد شده تا از ارز مشترک کشورها استفاده کنند. ایران هم می تواند با بهره بردن از این فرصت در جهت کم اثر شدن تحریم ها گام بردارد و از مزایای دریافت خرید و فروش و یا صادرات و واردات از طریق این کانال ها استفاده کرده و به توسعه و تبادل اقتصادی -تجاری بیش تر بپردازد.»

نمایندگان مجلس شورای اسلامی  نیز با اعلام رضایت از سفر پزشکیان بر این اعتقادند که « بریکس الگوی موفقی برای چندجانبه گرایی در جهان است که روند توسعه را برای کشورهای عضو هموار خواهد کرد یادآور شد: سامانه پرداخت مالی اختصاصی «بریکس پی» نقش بسیار مهم در تسهیل مبادلات میان اعضا و تضعیف جایگاه یکجانبه دلار در تجارت جهانی ایفا خواهد کرد و کشورهایی نظیر چین روسیه هند و برزیل به این رویکرد تاکید دارند.»

از سوی دیگر تاثیرپذیری بریکس از انتخابات امریکا آنچنان است که تحلیلگران غربی «این اتحاد ضد غربی» را «نگران کننده« توصیف می کنند و معتقدند: «ممکن است این وضعیت شاید در دومین دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ و در صورتی که تلاش کند چین را از بازارهای غربی خارج کند تغییر یابد. در این سناریو چین برای اینکه چیز بیشتری از دست ندهد منابع بسیار بیشتری را برای تشکیل یک بلوک جایگزین به کار خواهد گرفت و ناگزیر تلاش خواهد کرد تا با تکیه بر روابط موجود اتحادهای خود را گسترش دهد».

اروپایی ها نیز نسبت به برگزاری این اجلاس روی خوش نشان ندادند و سخنگوی اتحادیه اروپا  در اظهارنظری گفته بود « شما نمی توانید به کشوری مانند روسیه اعتماد کنید. این کشور در راستای رسیدن به منافعش به هیچ تعهدی پایبند نیست. روسیه هم زمان با برگزاری نشست کازان درحال نقض منشور ملل متحد قوانین بین المللی و تعهدات قانونی این کشور است.»

به نظر می رسد پزشکیان نیز نسبت به این دغدغه اروپایی ها اشراف دارد تا آنجا که در سخنرانی خود تاکید کرد « رشد سطح همکاری اقتصادی از جمله میزان سرمایه گذاری و تجارت متقابل میان اعضاء بریکس می تواند به عنوان معیار و شاخص موفقیت یا عدم موفقیت بریکس به صورت سالانه مورد ارزیابی قرار گیرد. برای این منظور ایجاد مرکزی برای گردآوری تجمیع و ارزیابی داده های اقتصادی کشورهای عضو امری ضروری است.» در چنین شرایطی مهمترین پیشنهاد ایران که از سوی پزشکیان مطرح شد  « تقویت بانک توسعه نوین(NDB) که یکی از نهادهای برآمده از بریکس به شمار می رود بود تا با پذیرش اعضای جدید و افزایش سرمایه بتواند در جهت توسعه زیرساخت های این کشورها گام بردارد.»

ناظران سیاسی با پیشبینی پیروزی ترامپ و افزایش تنش های امریکا با چین بر اهمیت بریکس تاکید می کنند. آنچنان که یک کارشناس چینی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری تاس در شانگهای  گفته بود «هدف اصلی بریکس را اصلاح نابرابری ها و ارائه فرصت های بیشتر برای کشورهای در حال توسعه خواند.» موضوعی که رئیس جمهور چین نیز در دیدار با پوتین بر آن صحه گذاشت تا از سوء تفاهم با امریکا درباره جنگ اوکراین جلوگیری کند. شی جین پینگ  با تاکید بر اینکه روابط چین و روسیه علیه هیچ کشور ثالثی نیست به پوتین گفته بود: «بریکس به عنوان عامل کلیدی در توسعه جهان چند قطبی در نظر گرفته می شود.»

کارشناسان سیاسی موفقیت بریکس را در اجرای مکانیزم سازوکار بانکی آن ارزیابی می کنند. اینکه تا چه حد کشورهای عضو در برابر فشار امریکا مقاومت کنند یا بتوانند با سازوکار بانکی تعریف شده در بریکس آن را دور بزنند کلید ارزیابی موفقیت یا شکست بریکس است.

311213