آیا میتوان وکالت بلاعزل را باطل کرد؟ راهنمای جامع حقوقی برای موکلین

بله، با اینکه وکالت بلاعزل اسمش رویش هست و معمولاً موکل حق عزل وکیل را از خودش سلب می کند، اما این به معنی غیرقابل تغییر بودن آن نیست. تحت شرایط قانونی خاصی می توان این نوع وکالت را باطل کرد، فسخ نمود یا به دلیل بعضی اتفاقات منحل ساخت. در واقعیت، «بلاعزل» بودن وکالت به معنای دائمی بودن آن نیست و در دنیای حقوق، همیشه راه هایی برای بازگشت از تصمیمات وجود دارد، البته با رعایت اصول و قواعد مشخص خودش.

وکالت بلاعزل، یکی از پیچیده ترین و البته کاربردی ترین مفاهیم حقوقی است که هم می تواند گره گشا باشد و هم در صورت عدم آگاهی، مشکلات زیادی ایجاد کند. خیلی وقت ها پیش می آید که آدم ها برای راحت تر شدن کارهایشان یا انجام معاملات، وکالت بلاعزلی به دیگری می دهند، اما بعداً به هر دلیلی پشیمان می شوند یا با سوءاستفاده از آن روبرو می شوند. مثلاً فکر کنید ملکی را با وکالت بلاعزل به کسی فروخته اید اما خریدار به تعهداتش عمل نمی کند یا وکیل از اختیاراتش سواستفاده می کند. در چنین شرایطی، دانستن اینکه آیا و چطور می توان این وکالت را از بین برد، اهمیت حیاتی پیدا می کند.

در ادامه این مطلب، می خواهیم صفر تا صد این موضوع را با هم بررسی کنیم. از تعریف وکالت بلاعزل و تفاوتش با وکالت معمولی می گوییم تا شرایط ابطال، فسخ و انحلال آن. به آرای مهم دادگاه ها و نکاتی که وکلای متخصص در نظر می گیرند هم اشاره می کنیم. هدف ما این است که شما با خواندن این مقاله، یک راهنمای کامل و قابل اعتماد در دست داشته باشید تا هم اگر درگیر این نوع وکالت هستید، راهکار مناسب پیدا کنید و هم اگر قصد اعطای آن را دارید، با چشم باز تصمیم بگیرید و از خطرات احتمالی پیشگیری کنید.

وکالت بلاعزل چیست؟ درک پایه این مفهوم حقوقی

قبل از اینکه بخواهیم وارد بحث ابطال، فسخ و انحلال وکالت بلاعزل بشویم، لازم است که اول از همه بفهمیم اصلاً وکالت بلاعزل یعنی چه و چه فرقی با وکالت معمولی دارد. این درک پایه، به شما کمک می کند تا پیچیدگی های بعدی موضوع را بهتر متوجه شوید و تصمیمات درستی بگیرید.

تعریف حقوقی وکالت بلاعزل از زبان ساده

تصور کنید شما می خواهید کاری را انجام دهید، اما فرصت ندارید یا تخصصش را ندارید. پس یک نفر را نماینده خودتان می کنید تا آن کار را به جای شما انجام دهد. به این می گویند «وکالت». طبق ماده 656 قانون مدنی، وکالت عقدی است که یک نفر (موکل) به نفر دیگر (وکیل) اختیار می دهد تا کاری را برایش انجام دهد. معمولاً عقد وکالت یک عقد «جایز» است، یعنی هم موکل می تواند هر وقت خواست وکیل را عزل کند و هم وکیل می تواند هر وقت خواست استعفا دهد.

حالا «وکالت بلاعزل» چیست؟ در این نوع وکالت، موکل، خودش را از حق عزل وکیل محروم می کند. یعنی به وکیلش می گوید: «من به تو اختیار می دهم این کار را بکنی و حق ندارم تو را از این وکالت عزل کنم.» این شرط «بلاعزل بودن» معمولاً یا در ضمن یک عقد لازم دیگر (مثلاً یک قرارداد خرید و فروش) می آید یا به صورت مستقل تنظیم می شود و در آنجا قید می کنند که موکل حق عزل وکیل را از خود سلب کرده است. ماده 679 قانون مدنی هم به این موضوع اشاره می کند: موکل می تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند، مگر اینکه وکالت وکیل یا عدم عزل وکیل در ضمن عقد لازمی شرط شده باشد.

این بلاعزل بودن، به وکیل یک اطمینان خاطر می دهد که می تواند کارهایش را بدون ترس از اینکه موکل ناگهان او را برکنار کند، انجام دهد. به همین خاطر در معاملات بزرگ و مهم، مثل خرید و فروش ملک یا خودرو، استفاده از وکالت بلاعزل رایج است.

تفاوت وکالت بلاعزل با وکالت عادی (جایز)

برای اینکه فرق این دو نوع وکالت را بهتر متوجه شوید، می توانیم آن ها را در قالب یک جدول مقایسه کنیم:

ویژگی	وکالت عادی (جایز)	وکالت بلاعزل
حق عزل موکل	موکل هر زمان بخواهد می تواند وکیل را عزل کند.	موکل حق عزل وکیل را از خود سلب کرده است.
حق استعفای وکیل	وکیل هر زمان بخواهد می تواند استعفا دهد.	وکیل همچنان می تواند استعفا دهد.
ثبات قرارداد	پایین، به اراده طرفین بستگی دارد.	بالا، موکل نمی تواند یکطرفه آن را برهم بزند.
کاربرد رایج	کارهای اداری روزمره، پیگیری امور کوچک.	معاملات مهم مالی (ملک، خودرو)، طلاق، اداره اموال.
منبع قانونی عدم عزل	ندارد.	شرط ضمن عقد لازم یا درج بلاعزل بودن در متن وکالتنامه.

انواع وکالت بلاعزل

وکالت بلاعزل هم مثل وکالت عادی، می تواند انواع مختلفی داشته باشد:

• وکالت بلاعزل خاص: در این نوع، اختیارات وکیل فقط به یک یا چند کار مشخص محدود می شود. مثلاً فقط وکالت فروش یک پلاک ثبتی خاص، یا وکالت طلاق.
• وکالت بلاعزل عام (تام الاختیار): وکیل تقریباً در همه امور موکل (مالی، اداری، قضایی و…) اختیار پیدا می کند. این نوع وکالت ریسک بسیار بالایی دارد و باید با دقت فوق العاده ای اعطا شود.
• وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر: در این حالت، وکیل علاوه بر اختیارات خودش، این حق را هم دارد که کار مورد وکالت را به شخص دیگری (وکیل دوم) محول کند. این هم یکی از مواردی است که می تواند خطرات بیشتری برای موکل داشته باشد.

آیا وکالت بلاعزل به معنای مالکیت است؟ این یک اشتباه رایج است! وکالت بلاعزل به خودی خود، به معنای مالکیت وکیل بر مال مورد وکالت نیست. وکیل فقط نماینده شماست و حق انجام کارهایی را دارد، نه اینکه مالک آن مال شود. برای اثبات مالکیت، باید سند مالکیت یا مبایعه نامه رسمی وجود داشته باشد. وکالت بلاعزل بیشتر ابزاری برای تسهیل انتقال مالکیت است تا خود انتقال.

تفکیک مفاهیم کلیدی: ابطال، فسخ و انفساخ در وکالت بلاعزل

وقتی صحبت از پایان دادن به یک قرارداد یا وکالتنامه می شود، سه واژه حقوقی مهم «ابطال»، «فسخ» و «انفساخ» به میان می آیند که هر کدام معنا و شرایط خاص خود را دارند. در مورد وکالت بلاعزل هم فهمیدن این تفاوت ها اهمیت حیاتی دارد، چون تعیین می کند که آیا اصلاً می توانید کاری کنید یا خیر و اگر بله، از چه طریقی.

ابطال (بطلان) وکالت بلاعزل

وقتی می گوییم یک عقد «باطل» است، یعنی از همان ابتدا، این قرارداد درست و قانونی نبوده. مثل اینکه یک ساختمان را از پایه خراب بسازند و بعد بگویند قابل استفاده نیست. بطلان یعنی قرارداد از روز اول هیچ اثر حقوقی نداشته و کاملاً بی اعتبار است.

وکالت بلاعزل زمانی باطل می شود که در زمان تنظیم آن، یکی از شرایط اساسی صحت معاملات (که در ماده 190 قانون مدنی آمده) رعایت نشده باشد. مثلاً:

• اگر موکل در زمان دادن وکالت، عاقل نبوده (مجنون بوده) یا با زور و اجبار (اکراه) وادار به امضای وکالتنامه شده باشد.
• اگر طرفین (وکیل و موکل) اهلیت لازم برای انجام معامله را نداشته باشند (مثلاً موکل محجور یا کودک باشد).
• اگر موضوع وکالت کاری غیرقانونی یا نامشروع باشد.
• اگر عقد لازم اصلی که وکالت بلاعزل ضمن آن شرط شده، خودش باطل باشد. مثلاً اگر وکالت بلاعزل فروش ملکی، ضمن یک قرارداد بیع صوری و باطل تنظیم شده باشد.

در این موارد، شما باید به دادگاه حقوقی مراجعه کرده و دادخواست «اعلام بطلان وکالت بلاعزل» را تقدیم کنید. اگر دادگاه بطلان را تایید کند، وکالت از روز اول باطل محسوب می شود و هیچ اثر حقوقی ندارد.

فسخ وکالت بلاعزل

فسخ یعنی برهم زدن یک عقد که از ابتدا کاملاً صحیح و قانونی بوده است. در واقع، اینجا عقد درست بوده، اما به دلایلی (مثلاً استفاده از «خیارات» یا توافق طرفین) آن را به هم می زنند. مثل اینکه یک ساختمان خوب ساخته شده، اما بعداً تصمیم می گیرند آن را تخریب کنند.

با اینکه در وکالت بلاعزل، موکل حق عزل را از خودش سلب کرده، اما فسخ آن در چند مورد خاص امکان پذیر است:

• اقاله (تفاسخ): بهترین و ساده ترین راه فسخ، توافق دو طرف (موکل و وکیل) برای برهم زدن وکالت است. هر دو طرف با هم به دفترخانه یا مرجع مربوطه می روند و وکالتنامه را اقاله می کنند.
• پایان مدت وکالت: اگر وکالت بلاعزل مدت دار باشد (مثلاً برای 5 سال)، با اتمام این مدت، خودبه خود منقضی می شود و نیاز به اقدام دیگری نیست.
• بروز شرایط خاص پیش بینی شده در متن وکالتنامه: گاهی در خود متن وکالتنامه، شرطی برای فسخ آن توسط موکل یا وکیل گذاشته می شود. مثلاً «اگر وکیل ظرف 6 ماه فلان کار را انجام ندهد، موکل حق فسخ دارد.»
• سوءاستفاده یا تخلف وکیل از حدود اختیارات: این مورد کمی پیچیده تر است. اگر وکیل از اختیاراتش سوءاستفاده کند یا برخلاف مصلحت موکل عمل کند، موکل می تواند با طرح دعوا در دادگاه، فسخ وکالت را به دلیل خیانت در امانت یا عدم رعایت مصلحت، درخواست کند. این موضوع در آرای وحدت رویه هم مورد تاکید قرار گرفته که در ادامه بیشتر توضیح می دهیم.

برای فسخ وکالت بلاعزل (جز در موارد اقاله)، معمولاً نیاز به مراجعه به دادگاه و اثبات دلیل فسخ است.

انفساخ وکالت بلاعزل (انحلال خودبه خودی)

انفساخ یعنی انحلال یک عقد به صورت قهری و خودبه خودی، بدون نیاز به اراده هیچ کدام از طرفین. این حالت زمانی پیش می آید که یک واقعه حقوقی یا طبیعی رخ دهد که باعث پایان یافتن قرارداد شود. مثل اینکه یک ساختمان بر اثر زلزله فرو بریزد. اینجا نه کسی آن را خراب کرده و نه کسی به هم زده، بلکه خودبه خود از بین رفته است.

وکالت بلاعزل، با تمام ویژگی های خاصش، باز هم یک عقد وکالت است و با وقوع بعضی اتفاقات، خودبه خود منحل می شود:

• فوت موکل یا وکیل: این مهم ترین و رایج ترین دلیل انفساخ وکالت بلاعزل است. با فوت هر یک از طرفین، وکالت بلاعزل به طور خودکار باطل می شود و به وراث منتقل نمی گردد. این نکته ای است که خیلی ها اشتباه متوجه می شوند و فکر می کنند بلاعزل یعنی حتی با فوت هم از بین نمی رود، در صورتی که این تصور کاملاً غلط است.
• جنون یا سفیه شدن موکل یا وکیل: اگر هر کدام از طرفین وکالت، دیوانه شوند (مجنون) یا به درجه سفیه برسند (یعنی نتوانند در اموال و امور مالی خود تصمیم عقلانی بگیرند)، وکالت بلاعزل منفسخ می شود. این موارد جزو «حجر» محسوب می شوند که باعث از بین رفتن اهلیت شخص می شود.
• از بین رفتن موضوع وکالت: اگر موضوعی که وکالت برای آن داده شده، به کلی از بین برود، دیگر وکالت معنایی ندارد. مثلاً اگر وکالت فروش یک خانه داده شده باشد و آن خانه کاملاً تخریب شود.
• انجام موضوع وکالت توسط خود موکل: اگر موکل، خودش کاری را که به وکیل بلاعزلش سپرده بود، انجام دهد، در این صورت وکالت وکیل منفسخ می شود، البته به شرطی که موکل حق انجام دادن آن را از خودش سلب نکرده باشد.
• ورشکستگی موکل: در صورتی که موضوع وکالت امور مالی باشد و موکل ورشکسته شود، چون او دیگر حق تصرف در اموالش را ندارد، وکالت بلاعزل در امور مالی نیز منفسخ می شود.
• ممنوعیت قانونی وکیل از انجام وکالت: اگر وکیل به دلیل حکمی قانونی (مثلاً انفصال از شغل وکالت دادگستری) از انجام امور وکالتی ممنوع شود، وکالت بلاعزل او نیز خودبه خود منحل می گردد.

چرا تمایز این سه مفهوم در وکالت بلاعزل اهمیت حیاتی دارد؟ چون هر کدام از اینها، راهکار قانونی، مراجع رسیدگی و آثار حقوقی متفاوتی دارند. اگر به اشتباه دنبال «ابطال» باشید در حالی که شرایط «فسخ» وجود دارد، ممکن است پرونده تان به نتیجه نرسد و وقت و هزینه زیادی را از دست بدهید. برای همین، مشورت با یک وکیل متخصص، اولین و مهمترین گام است.

نقش عقد لازم در وکالت بلاعزل و تاثیر انحلال آن

همانطور که قبلاً گفتیم، وکالت ذاتاً یک عقد جایز است، یعنی می شود هر وقت خواستید آن را به هم بزنید. اما برای اینکه یک وکالت به «بلاعزل» تبدیل شود، معمولاً آن را به یک «عقد لازم» گره می زنند. اینجاست که داستان کمی پیچیده می شود و فهمیدن این ارتباط خیلی مهم است.

چگونگی تبدیل وکالت از جایز به لازم با عقد لازم

وقتی می خواهند وکالت را بلاعزل کنند، معمولاً از دو روش استفاده می کنند که هر دو به نحوی با «عقد لازم» مرتبط هستند:

1. شرط کردن عدم عزل در ضمن عقد لازم دیگر: در این حالت، وکالت به صورت یک عقد جداگانه (جایز) تنظیم می شود، اما شرط «بلاعزل بودن وکیل» را در متن یک عقد لازم دیگر (مثل قرارداد خرید و فروش، اجاره یا هر عقد لازم دیگری) می آورند. مثلاً در مبایعه نامه فروش یک ملک، علاوه بر شرایط اصلی معامله، قید می کنند که «فروشنده حق عزل وکیل خود در انجام امور انتقال سند را از خود سلب و ساقط نمود.» در اینجا، چون عقد بیع (خرید و فروش) یک عقد لازم است و نمی توان آن را یکطرفه به هم زد، شرط ضمن آن هم اعتبار لازم پیدا می کند و موکل دیگر نمی تواند وکیل را عزل کند.
2. درج عقد وکالت در ضمن عقد لازم: در این روش، اصلاً خود عقد وکالت را به عنوان جزئی از یک عقد لازم دیگر تنظیم می کنند. یعنی عملاً وکالت تبدیل به بخشی از آن عقد لازم می شود و چون عقد لازم را نمی توان به هم زد، وکالت هم قابل فسخ از سوی موکل نخواهد بود.

نتیجه هر دو روش این است که موکل دیگر نمی تواند به سادگی وکیل را عزل کند. این کار برای ایجاد اطمینان خاطر در وکیل (به خصوص در معاملات) انجام می شود.

تاثیر بطلان یا فسخ عقد لازم اصلی بر وکالت بلاعزل

اینجا یکی از نکات بسیار ظریف و مهم حقوقی پیش می آید که باید به آن توجه کنید:

• اگر وکالت به عنوان «شرط ضمن عقد لازم» دیگر آمده باشد:

  در این حالت، اگر آن عقد لازم اصلی به هر دلیلی باطل یا فسخ شود، تکلیف وکالت بلاعزل چه می شود؟ اینجا قاعده این است که اگر عقد لازم اصلی باطل شود (مثلاً از همان ابتدا شرایط صحت را نداشته)، شرط ضمن آن (یعنی بلاعزل بودن وکالت) هم باطل می شود و وکالت به حالت عادی (جایز) برمی گردد. اما اگر عقد لازم اصلی فسخ شود (یعنی عقد درست بوده ولی به هم خورده)، اثر این فسخ فقط به آینده برمی گردد و ممکن است بر اعتبار شرط بلاعزل بودن وکالت، تأثیر زیادی نداشته باشد، مگر اینکه شرط به گونه ای وابسته به بقای عقد اصلی باشد که با فسخ آن، شرط هم منتفی شود.

• اگر خود «عقد وکالت» در ضمن «عقد لازم» دیگری درج شده باشد:

  در این صورت، اگر عقد لازم اصلی باطل شود، خود عقد وکالت که جزئی از آن بوده، نیز باطل می شود. این روش کمی پرریسک تر است، چون بطلان عقد اصلی، کل وکالت را از بین می برد. اما اگر عقد لازم اصلی فسخ شود، باز هم این بستگی به متن و شروط دارد که آیا فسخ عقد اصلی به وکالت هم سرایت می کند یا خیر.

به خاطر همین پیچیدگی ها، حقوقدان ها معمولاً توصیه می کنند که اگر قصد دارید وکالت بلاعزل بدهید، این کار را به شیوه اول (یعنی شرط عدم عزل در ضمن عقد لازم) انجام دهید. اینطوری اگر خدای ناکرده مشکلی در عقد لازم اصلی پیش آمد و مثلاً باطل شد، وکالت بلاعزل به عقد جایز تبدیل می شود و اصل وکالت باطل نمی شود و شاید بتوانید در مورد آن تصمیم گیری کنید، اما در روش دوم، کل وکالت از بین می رود. در هر صورت، این مسائل کاملاً تخصصی هستند و نیاز به مشورت با وکیل دارند.

شرایط و موارد ابطال وکالت بلاعزل (با استناد به قانون و رویه قضایی)

همانطور که گفتیم، ابطال یعنی وکالت بلاعزل از همان ابتدا بی اعتبار بوده و هیچ وقت وجود قانونی نداشته است. این حالت با فسخ و انفساخ فرق دارد و دلایل خاص خودش را می طلبد. برای اینکه بتوانید یک وکالت بلاعزل را ابطال کنید، باید به دادگاه مراجعه کنید و ثابت کنید که یکی از این شرایط در زمان تنظیم وکالتنامه وجود داشته است:

1. عدم رعایت شرایط اساسی صحت قرارداد

مهمترین دلیل برای ابطال یک قرارداد (از جمله وکالت بلاعزل)، این است که در زمان تنظیم آن، شرایط اصلی و اساسی که برای معتبر بودن هر قراردادی لازم است، رعایت نشده باشد. این شرایط طبق ماده 190 قانون مدنی شامل موارد زیر است:

• قصد و رضای طرفین: اگر موکل (یا وکیل) در زمان امضای وکالتنامه، واقعاً قصد انجام آن را نداشته یا به اجبار (اکراه) یا فریب (تدلیس) این کار را انجام داده باشد، وکالتنامه باطل است. مثلاً اگر ثابت شود موکل تحت فشار شدید روانی یا جسمی بوده یا فریب خورده است.
• اهلیت طرفین: طرفین قرارداد (وکیل و موکل) باید عاقل، بالغ و رشید باشند. اگر موکل در زمان اعطای وکالت مجنون، سفیه یا صغیر غیرممیز بوده باشد، وکالتنامه از اساس باطل است.
• موضوع معین که جهت آن مشروع باشد: موضوع وکالت باید مشخص و قانونی باشد. اگر وکالت برای انجام کاری غیرقانونی یا نامشروع داده شده باشد، باطل است.

اثبات این موارد در دادگاه نیازمند مدارک قوی و شهود است و معمولاً کار آسانی نیست.

2. صوری بودن یا بطلان عقد لازم اصلی

یادتان هست که گفتیم وکالت بلاعزل معمولاً ضمن یک عقد لازم دیگر (مثلاً مبایعه نامه) تنظیم می شود؟ حالا اگر آن عقد لازم اصلی، خودش باطل یا صوری باشد، تکلیف وکالت بلاعزل چیست؟

مثلاً، شما وکالت بلاعزلی برای فروش یک ملک به نام الف داده اید، اما مشخص شود که قرارداد بیع (خرید و فروش) بین شما و الف از اساس صوری بوده و هیچ قصدی برای معامله واقعی وجود نداشته است. در این حالت، چون شرط بلاعزل بودن وکالت، ضمن یک عقد باطل آمده، خود وکالت بلاعزل هم بی اعتبار می شود و می توان برای اعلام بطلان آن به دادگاه مراجعه کرد.

3. فساد شرط ضمن عقد

گاهی ممکن است خود شرط «بلاعزل بودن» در ضمن یک عقد صحیح، دارای اشکال باشد و فاسد محسوب شود. اگر این فساد به اندازه ای جدی باشد که به اصل عقد هم سرایت کند، می تواند منجر به بطلان وکالت شود. البته این مورد بسیار تخصصی است و کمتر پیش می آید.

4. اثبات کلاهبرداری یا فریب در زمان تنظیم وکالت

اگر بتوانید ثابت کنید که در زمان تنظیم وکالت بلاعزل، شما مورد کلاهبرداری یا فریب قرار گرفته اید، می توانید به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای ابطال وکالتنامه را بدهید. مثلاً وکیل با استفاده از اطلاعات نادرست شما را به تنظیم این وکالت ترغیب کرده باشد. این موضوع هم نیاز به ادله قوی مانند شهادت شهود، مدارک مستند، و گاهی گزارش کارشناسی دارد.

یادتان باشد، وکالت بلاعزل فقط زمانی قابل ابطال است که بتوانید ثابت کنید در زمان تنظیم آن، یک ایراد اساسی و قانونی وجود داشته که باعث بطلان آن از همان ابتدا می شود. پشیمانی صرف، دلیل برای ابطال نیست!

نحوه اقدام: طرح دعوا در دادگاه حقوقی

برای ابطال وکالت بلاعزل، باید حتماً به دادگاه حقوقی مراجعه کنید. فرآیند به این صورت است:

1. جمع آوری مدارک و مستندات لازم برای اثبات بطلان (مثل شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی در مورد جنون، اسناد مربوط به صوری بودن معامله و…).
2. تنظیم دادخواست «اعلام بطلان وکالت بلاعزل» با کمک وکیل متخصص.
3. ارائه دادخواست به دادگاه صالح (معمولاً دادگاه عمومی حقوقی محل اقامت خوانده یا محل تنظیم سند).
4. پیگیری پرونده در دادگاه.

این پروسه می تواند زمان بر و پیچیده باشد و حتماً توصیه می شود که از یک وکیل دادگستری کمک بگیرید.

شرایط و موارد انفساخ وکالت بلاعزل (انحلال خودبه خودی)

انفساخ، همانطور که قبلاً گفتیم، یعنی وکالت بلاعزل بدون نیاز به اراده موکل یا وکیل، و به صورت خودکار از بین می رود. این اتفاق معمولاً به دلیل وقوع حوادثی خارج از کنترل طرفین رخ می دهد. این موارد جزو مهم ترین استثنائات بر بلاعزل بودن وکالت هستند و اطلاع از آنها برای هر دو طرف وکالت حیاتی است.

1. فوت موکل یا وکیل

این مورد، مهم ترین و اصلی ترین دلیل انفساخ هر نوع وکالتی است، حتی اگر بلاعزل باشد. بر اساس ماده 678 قانون مدنی، یکی از راه های پایان یافتن وکالت، فوت موکل یا وکیل است. پس:

• فوت موکل: اگر کسی که وکالت بلاعزل داده است فوت کند، وکالت بلاعزل از همان لحظه فوت، خودبه خود باطل می شود و وکیل دیگر هیچ اختیاری ندارد. این وکالت به ورثه موکل هم منتقل نمی شود.
• فوت وکیل: اگر وکیلی که وکالت بلاعزل دریافت کرده است فوت کند، وکالتنامه باطل می شود و وراث وکیل هیچ حقی برای ادامه انجام امور مورد وکالت ندارند.

این نکته کلیدی را همیشه به خاطر داشته باشید که بلاعزل بودن، به معنای عدم انحلال با فوت نیست!

2. جنون یا سفیه شدن موکل یا وکیل (حجر)

«حجر» به حالتی گفته می شود که فرد توانایی قانونی لازم برای اداره امور مالی خود را از دست می دهد. این حجر می تواند شامل جنون (دیوانگی) یا سفه (عدم توانایی در تصمیم گیری های مالی عقلانی) باشد. اگر هر یک از طرفین وکالت بلاعزل:

• مجنون شود: چه موکل و چه وکیل، اگر به درجه جنون برسند، وکالت بلاعزل خودبه خود منحل می شود.
• سفیه شود: در مورد سفیه شدن، اگر موضوع وکالت مربوط به امور مالی باشد، وکالت منحل می شود.

تشخیص جنون یا سفه، معمولاً بر اساس رأی دادگاه و نظریه پزشکی قانونی انجام می گیرد.

3. از بین رفتن موضوع وکالت

اگر چیزی که وکالت برای آن داده شده، به طور کلی از بین برود یا دیگر وجود نداشته باشد، طبیعتاً وکالت بلاعزل هم دیگر معنایی نخواهد داشت و منفسخ می شود. مثلاً:

• وکالت فروش یک خودرو داده شده و آن خودرو کاملاً از بین رفته باشد.
• وکالت برای پیگیری امور یک شرکت باشد و آن شرکت منحل شده باشد.

4. انجام موضوع وکالت توسط خود موکل

اگر در متن وکالتنامه، موکل حق انجام دادن عمل مورد وکالت را از خودش سلب نکرده باشد، می تواند خودش اقدام به انجام آن کار کند. در این صورت، وکالت وکیل منفسخ می شود. مثلاً اگر موکل به وکیلش وکالت بلاعزل فروش یک خانه را داده باشد و خود موکل آن خانه را بفروشد، وکالت وکیل دیگر اعتبار ندارد.

5. ورشکستگی موکل (در امور مالی)

اگر موکل در امور مالی خود ورشکسته شود، چون طبق قانون از تصرف در اموال خودش منع می شود، وکالتی که به دیگری برای اداره یا فروش اموالش داده بود (حتی اگر بلاعزل باشد)، منفسخ می گردد. اما ورشکستگی وکیل منجر به انفساخ وکالت نمی شود، مگر اینکه خود وکالت به دلیل دیگری از بین برود.

6. ممنوعیت قانونی وکیل از انجام وکالت

اگر وکیل به موجب حکم قانونی از انجام امور وکالتی ممنوع شود (مثلاً یک وکیل دادگستری که پروانه اش ابطال شده باشد)، وکالت بلاعزل او در آن زمینه خاص، خودبه خود منفسخ می شود، چون دیگر امکان انجام تعهداتش را ندارد.

شرایط و موارد فسخ وکالت بلاعزل (برهم زدن با اراده)

فسخ، برخلاف ابطال که از ابتدا باطل بوده و انفساخ که خودبه خود از بین می رود، به معنی برهم زدن یک قرارداد صحیح و معتبر است، معمولاً با اراده یکی یا هر دو طرف. در مورد وکالت بلاعزل، با اینکه موکل حق عزل وکیل را از خود سلب کرده، اما باز هم راه هایی برای فسخ آن وجود دارد که کمتر از ابطال و انفساخ قهری است.

1. اقاله (تفاسخ) توسط موکل و وکیل

این ساده ترین و بی دردسرترین راه برای پایان دادن به یک وکالت بلاعزل است. اقاله به معنی توافق دو طرف برای برهم زدن قرارداد است. اگر هم موکل و هم وکیل راضی به فسخ وکالت بلاعزل باشند، می توانند با مراجعه به همان دفترخانه یا مرجع قانونی که وکالتنامه را تنظیم کرده اند، سند اقاله را امضا کنند و به این ترتیب وکالت بلاعزل را فسخ کنند. در اینجا نیازی به دخالت دادگاه نیست و هر دو طرف با رضایت کامل اقدام می کنند.

2. پایان مدت وکالت

اگر در متن وکالت بلاعزل، یک مدت زمان مشخص برای آن تعیین شده باشد (مثلاً وکالت برای 5 سال)، با اتمام آن مدت، وکالت بلاعزل به صورت خودکار پایان می یابد و فسخ می شود. در این حالت نیازی به اقدام خاصی از سوی موکل یا وکیل نیست، اما اگر نیاز به اثبات رسمی آن باشد، می توان از طریق دادگاه اقدام به اخذ گواهی انقضای مدت وکالت کرد.

3. بروز شرایط خاص پیش بینی شده در متن وکالتنامه برای فسخ

یکی از هوشمندانه ترین راه ها برای کنترل وکالت بلاعزل، درج شروطی در متن خود وکالتنامه یا در ضمن عقد لازم اصلی است که به موکل اجازه فسخ وکالت را تحت شرایط خاصی بدهد. مثلاً:

• «اگر وکیل ظرف مدت شش ماه نسبت به انجام موضوع وکالت اقدام ننماید، موکل حق فسخ یکجانبه این وکالت را دارد.»
• «فسخ این وکالت منوط به پرداخت کامل ثمن معامله توسط وکیل به موکل است.»

اگر چنین شروطی به صورت صریح و واضح در متن وکالتنامه یا عقد لازم ذکر شده باشد و آن شرط محقق شود، موکل می تواند با استناد به آن، اقدام به فسخ وکالت کند. در صورت عدم همکاری وکیل، این موضوع باید از طریق دادگاه پیگیری شود تا دادگاه حکم به تایید فسخ بر اساس شرط مندرج در سند بدهد.

آرای وحدت رویه و نظریات حقوقی کلیدی در خصوص ابطال/فسخ وکالت بلاعزل

در مسائل حقوقی، به خصوص موضوعات پیچیده ای مثل وکالت بلاعزل، آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور و نظریات حقوقی، نقش بسیار مهمی در شفاف سازی و ایجاد رویه قضایی یکسان دارند. این آرا نشان می دهند که قضات در موقعیت های مشابه چگونه تصمیم گیری می کنند و می تواند راهنمای خوبی برای وکلای شما باشد.

تحلیل رای وحدت رویه شماره 717 مورخ 1380/02/23 هیأت عمومی دیوان عالی کشور

این رأی یکی از مهمترین آرایی است که به نوعی محدودیت هایی را برای بلاعزل بودن وکالت ایجاد می کند. خلاصه این رأی این است که:

«وکالت بلاعزل، هرچند موکل را از حق عزل وکیل محروم می کند، اما این محرومیت، مطلق و همیشگی نیست. در صورتی که وکیل از اختیارات خود سوءاستفاده کرده یا برخلاف مصلحت موکل عمل کند و یا ضرری به موکل وارد آورد، موکل می تواند با اثبات این موارد در دادگاه، خواستار ابطال یا فسخ وکالت بلاعزل شود.»

نکته کاربردی: این رأی به موکلین که از اعطای وکالت بلاعزل پشیمان شده اند و یا با سوءاستفاده وکیل مواجه شده اند، یک روزنه امید می دهد. در واقع این رأی می گوید که هیچ کس حق ندارد از یک ابزار قانونی (مثل وکالت بلاعزل) برای ضرر رساندن به دیگری استفاده کند. پس اگر وکیل شما از اختیاراتش سوءاستفاده کرده، یا به وظیفه خودش عمل نکرده، یا حتی به خاطر رفتار وکیل، به ضرر شما تمام شده، با استناد به این رأی و با ارائه مدارک کافی، می توانید در دادگاه پیگیر ابطال یا فسخ وکالت شوید. البته اثبات سوءاستفاده یا ضرر، کار دشواری است و نیاز به مشاوره و همراهی یک وکیل متخصص دارد.

بررسی آرای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری (مانند شماره 702/30/81 مورخ 1381/03/22)

این رأی و موارد مشابه آن، به این نکته تاکید دارد که:

«اصل بر جایز بودن عقد وکالت است و شرط عدم امکان عزل وکیل، فقط در صورتی معتبر است که ضمن یک عقد لازم گنجانده شده باشد. همچنین، وکالت بلاعزل به تنهایی دلیلی برای اثبات مالکیت نیست.»

نکته کاربردی: این آرا به ما یادآوری می کنند که وکالت بلاعزل، با وجود اهمیتش، ماهیت عقد جایز وکالت را کاملاً تغییر نمی دهد و همچنان نیازمند رعایت اصول اساسی است. به علاوه، مجدداً تأکید می شود که صرف داشتن یک وکالتنامه بلاعزل، شما را مالک چیزی نمی کند و برای اثبات مالکیت، نیاز به اسناد و مدارک دیگری (مثل مبایعه نامه و سند رسمی) دارید.

خطرات، چالش ها و سوءاستفاده های احتمالی از وکالت بلاعزل

درست است که وکالت بلاعزل می تواند در بسیاری از مواقع راهگشا باشد و به سرعت بخشیدن به امور کمک کند، اما مثل هر ابزار قدرتمند دیگری، اگر با دقت و آگاهی استفاده نشود، می تواند دردسرساز شود. سوءاستفاده از وکالت بلاعزل، یکی از کابوس های موکلین است که ممکن است به ضررهای جبران ناپذیری منجر شود.

1. عدم رعایت مصلحت موکل یا سوءاستفاده وکیل از اختیارات

بزرگترین خطر وکالت بلاعزل این است که وکیل از اختیاراتی که به او داده شده، سوءاستفاده کند. با اینکه وکیل باید همیشه در جهت مصلحت موکل عمل کند، اما اگر وکالت بلاعزل باشد و موکل هم نتواند به راحتی او را عزل کند، راه برای تخلفات باز می شود. مثلاً وکیل ملکی را به قیمتی کمتر از ارزش واقعی آن بفروشد، یا آن را به نام خودش یا اقوامش منتقل کند.

اثبات اینکه وکیل مصلحت موکل را رعایت نکرده یا از اختیاراتش سوءاستفاده کرده، کار آسانی نیست و نیاز به جمع آوری مدارک قوی و پیگیری حقوقی دارد.

2. دشواری اثبات خیانت در امانت

اگر وکیل از اختیاراتش سوءاستفاده کند و به اموال موکل دست درازی کند، ممکن است جرم «خیانت در امانت» اتفاق افتاده باشد. اما اثبات این جرم در دادگاه های کیفری پیچیدگی های خودش را دارد. باید ثابت شود که مال به قصد امانت به وکیل داده شده و او با سوءنیت آن را تصاحب یا تلف کرده است.

3. وکالت بلاعزل و فرار از مالیات

گاهی اوقات افراد برای فرار از پرداخت مالیات نقل و انتقال ملک یا سایر دارایی ها، به جای تنظیم سند رسمی انتقال، به یکدیگر وکالت بلاعزل می دهند. این کار در ابتدا شاید ارزان تر به نظر برسد، اما خطرات بسیار زیادی دارد. از جمله اینکه:

• با فوت یکی از طرفین، وکالتنامه باطل می شود و ورثه با مشکلات زیادی مواجه می شوند.
• وکیل ممکن است از اختیاراتش سوءاستفاده کند.
• دولت می تواند این نوع معاملات را شناسایی کرده و علاوه بر مالیات، جریمه های سنگینی هم برای آن وضع کند.

4. چه کنیم اگر از اعطای وکالت بلاعزل پشیمان شویم؟

پشیمانی از اعطای وکالت بلاعزل یک احساس طبیعی است، اما متاسفانه پشیمانی به تنهایی دلیل قانونی برای ابطال یا فسخ وکالت بلاعزل نیست. اگر صرفاً از تصمیمتان ناراضی هستید، جز با اقاله (توافق با وکیل برای برهم زدن وکالت) یا وجود یکی از شروط فسخ در متن وکالتنامه، نمی توانید کار خاصی انجام دهید. تنها در صورتی می توانید اقدام حقوقی کنید که بتوانید یکی از موارد «ابطال» (مثل اکراه یا جنون در زمان تنظیم) یا «فسخ» (مثل سوءاستفاده وکیل) را اثبات کنید.

راهکارهای پیشگیرانه و توصیه های مهم قبل از اعطای وکالت بلاعزل

همانطور که می بینید، وکالت بلاعزل شمشیر دو لبه است. بهترین راهکار برای جلوگیری از مشکلات بعدی، پیشگیری است. قبل از اینکه تصمیم بگیرید وکالت بلاعزل بدهید، این توصیه ها را جدی بگیرید:

1. مشاوره با وکیل متخصص پیش از هر اقدامی: این مهمترین و اصلی ترین توصیه است. هرگز بدون مشورت با یک وکیل پایه یک دادگستری که در زمینه معاملات و قراردادها تخصص دارد، وکالت بلاعزل ندهید. یک وکیل می تواند تمامی جوانب قانونی، خطرات احتمالی و راه های پیشگیری را به شما توضیح دهد.
2. محدود کردن اختیارات وکیل (اعطای وکالت خاص به جای عام): به جای اینکه وکالت تام الاختیار (عام) بدهید، اختیارات وکیل را دقیقاً به همان کاری که می خواهید محدود کنید (وکالت خاص). مثلاً به جای اینکه وکالت فروش «تمام اموال» را بدهید، فقط وکالت فروش «یک دستگاه آپارتمان با پلاک ثبتی مشخص» را بدهید.
3. تعیین مدت زمان برای وکالت در صورت امکان: اگرچه وکالت بلاعزل معمولاً بی مدت است، اما در صورت امکان، یک مدت زمان معقول برای آن تعیین کنید. این کار می تواند در آینده دست شما را برای تصمیم گیری های جدید باز بگذارد.
4. لزوم تنظیم مبایعه نامه یا قولنامه رسمی در کنار وکالت بلاعزل برای معاملات ملکی: اگر وکالت بلاعزل برای یک معامله (مثل فروش ملک) داده می شود، حتماً یک مبایعه نامه یا قولنامه رسمی و کامل هم تنظیم کنید و در آن تمامی شرایط معامله، از جمله مبلغ، نحوه پرداخت و تعهدات طرفین را به صورت شفاف ذکر کنید. صرف وکالت بلاعزل، مالکیت شما را اثبات نمی کند.
5. درج شروط نظارت یا اخذ تایید موکل برای اقدامات مهم: در متن وکالتنامه یا در ضمن عقد لازم، شروطی را بگنجانید که وکیل برای انجام کارهای مهم، نیاز به تایید کتبی و قبلی موکل داشته باشد. مثلاً «وکیل حق فروش ملک را دارد، مشروط بر اینکه قیمت فروش با تایید کتبی موکل باشد.»
6. شناخت کامل از وکیل: وکالت بلاعزل را فقط و فقط به کسی بدهید که به او کاملاً اعتماد دارید و او را به خوبی می شناسید. در این مورد، هرگز ریسک نکنید.

مثل معروف است که می گویند پیشگیری بهتر از درمان است. در مورد وکالت بلاعزل، این جمله بیشتر از هر جای دیگری صدق می کند. آگاهی و احتیاط قبل از امضا، شما را از دردسرهای بزرگ حقوقی در آینده نجات می دهد.

مراحل قانونی و نحوه طرح دادخواست ابطال وکالت بلاعزل

اگر به هر دلیلی، فکر می کنید وکالت بلاعزلی که داده اید باید ابطال شود (به دلیل وجود شرایط بطلان از ابتدا) یا فسخ شود (به دلیل سوءاستفاده وکیل یا شروط ضمن عقد)، باید از طریق دادگاه اقدام کنید. این فرآیند مراحل مشخصی دارد که در ادامه به صورت گام به گام توضیح می دهیم.

1. کدام دادگاه صالح است؟

برای طرح دعوای ابطال یا فسخ وکالت بلاعزل، باید به دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کنید. دادگاه صالح از نظر مکانی معمولاً دادگاه محل اقامت خوانده (وکیل) است، یا در صورتی که موضوع وکالت مربوط به مال غیرمنقول (مثل ملک) باشد، دادگاه محل وقوع آن مال صالح به رسیدگی خواهد بود.

2. مدارک لازم برای طرح دعوی ابطال/فسخ/اعلام انفساخ

جمع آوری مدارک، مهمترین بخش پرونده شماست. بدون مدارک کافی، اثبات ادعایتان در دادگاه بسیار دشوار است. مدارک عمومی و تخصصی مورد نیاز عبارتند از:

• اصل و کپی وکالتنامه بلاعزل مورد نظر.
• اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه موکل.
• تمامی اسناد و مدارکی که ادعای شما را ثابت می کند:
  • اگر ادعای بطلان دارید: مدارک پزشکی قانونی (در صورت جنون یا سفه)، شهادت شهود (در صورت اکراه یا فریب)، اسناد مربوط به صوری بودن عقد اصلی و غیره.
  • اگر ادعای فسخ دارید: مستندات مربوط به سوءاستفاده وکیل (نامه، ایمیل، فیش واریزی یا هر مدرکی که تخلف او را نشان دهد)، مدارک مربوط به عدم رعایت مصلحت موکل، یا سندی که نشان دهنده تحقق شرط فسخ مندرج در وکالتنامه باشد.
  • اگر ادعای انفساخ دارید: گواهی فوت (موکل یا وکیل)، رأی حجر (جنون یا سفه)، مدارک مربوط به از بین رفتن موضوع وکالت.
• نامه عدم عزل از دفترخانه (در صورت نیاز).
• سایر مدارک مربوط به موضوع وکالت (مثل سند ملک، سند خودرو، مبایعه نامه و…).

3. شرح مختصر روند دادرسی و مدت زمان تقریبی

بعد از تکمیل مدارک، مراحل به این صورت خواهد بود:

1. تنظیم دادخواست: دادخواست باید توسط وکیل شما یا خودتان به دقت تنظیم شود. در دادخواست باید مشخصات طرفین، شرح دقیق ماجرا، دلایل حقوقی و خواسته شما (ابطال، فسخ یا اعلام انفساخ) به روشنی بیان شود.
2. تقدیم دادخواست: دادخواست را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صالح تقدیم می کنید.
3. ارجاع به شعبه: پرونده به یکی از شعب دادگاه عمومی حقوقی ارجاع داده می شود.
4. جلسات دادرسی: دادگاه جلساتی برای شنیدن اظهارات طرفین و بررسی مدارک تشکیل می دهد. شما باید در این جلسات حاضر شده و از ادعای خود دفاع کنید.
5. صدور رأی: پس از بررسی های لازم، دادگاه رأی مقتضی را صادر می کند.
6. تجدیدنظرخواهی: اگر به رأی دادگاه اعتراض داشته باشید، می توانید در مهلت مقرر اقدام به تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر کنید.

مدت زمان این فرآیند به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله حجم پرونده، تعداد جلسات دادگاه، پیچیدگی موضوع و سرعت رسیدگی مراجع قضایی. ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد.

4. نمونه متن دادخواست ابطال وکالت بلاعزل (با توضیحات هر بند)

به دلیل پیچیدگی های حقوقی، ارائه یک نمونه دادخواست کاملاً جامع و قابل استفاده برای همه موارد عملاً ممکن نیست، زیرا هر پرونده ای شرایط خاص خود را دارد. اما یک شمای کلی از آنچه باید در دادخواست آورده شود، به شما کمک می کند:

بسمه تعالی
ریاست محترم مجتمع قضایی ................
با سلام و احترام، به استحضار می رساند:

خواهان: [نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس]
خوانده: [نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس و شماره تماس]
خواسته: تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعلام ابطال وکالتنامه بلاعزل شماره [شماره وکالتنامه] مورخ [تاریخ] تنظیمی در دفترخانه اسناد رسمی شماره [شماره دفترخانه] شهر [نام شهر] به انضمام کلیه خسارات دادرسی (حق الوکاله وکیل، هزینه دادرسی و غیره).

دلایل و منضمات:
1.  کپی مصدق وکالتنامه بلاعزل شماره ............. مورخ .............
2.  کپی مصدق سند/مدارک مربوط به [موضوع وکالت، مثلاً سند ملک یا مبایعه نامه].
3.  [مدارک اثبات کننده بطلان/فسخ: مثلاً شهادتنامه شهود مبنی بر اکراه/جنون/فریب، گواهی پزشکی قانونی، مدارک مربوط به صوری بودن عقد لازم اصلی، مدارک اثبات کننده سوءاستفاده وکیل (مکاتبات، فیش واریزی و...)].
4.  [سایر دلایل: مثلاً استشهادیه محلی، نظریه کارشناسی (در صورت لزوم)].

شرح خواسته:
اینجانب خواهان، در تاریخ ................ اقدام به تنظیم یک فقره وکالتنامه بلاعزل شماره ................ در دفترخانه اسناد رسمی شماره ................ به نفع خوانده محترم نموده ام. موضوع این وکالتنامه عبارت بوده از [ذکر دقیق موضوع وکالت، مثلاً فروش ملک به پلاک ثبتی ................].
متاسفانه، این وکالتنامه از ابتدا [یا به دلیل شرایط حادث شده] باطل/قابل فسخ می باشد. دلایل ابطال/فسخ به شرح ذیل است:
[در این قسمت، به صورت دقیق و مرحله به مرحله، دلیل اصلی ابطال یا فسخ را با جزئیات کامل شرح دهید. مثلاً: در زمان تنظیم وکالتنامه، اینجانب به دلیل بیماری روانی شدید، اهلیت قانونی جهت تصمیم گیری نداشته ام که این موضوع از طریق گواهی پزشکی قانونی پیوست قابل اثبات است. یا خوانده محترم، وکیل، از اختیارات وکالتنامه سوءاستفاده نموده و برخلاف مصلحت موکل، اقدام به [ذکر عمل خلاف وکیل] کرده است که موجب ورود ضرر هنگفت به اینجانب شده است. مدارک پیوست این موضوع را اثبات می نماید.]
با توجه به مراتب فوق و به دلیل بطلان/فساد/سوءاستفاده از وکالتنامه مذکور، تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اعلام ابطال/فسخ وکالتنامه بلاعزل فوق الذکر و محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی مورد استدعاست.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (موکل)
امضا و تاریخ

باز هم تاکید می کنیم، این فقط یک نمونه کلی است. حتماً قبل از تنظیم و تقدیم دادخواست، با یک وکیل متخصص مشورت کنید.

نتیجه گیری: با آگاهی، وکالت بلاعزل را مدیریت کنید

در نهایت، دیدیم که وکالت بلاعزل با تمام قدرت و ثباتی که به نظر می رسد دارد، یک ابزار مطلق و غیرقابل تغییر نیست. درست است که موکل حق عزل وکیل را از خودش سلب می کند، اما در مواجهه با شرایطی مثل عدم رعایت مصلحت، سوءاستفاده وکیل، یا نقض اصول اساسی قانونی، می توان برای ابطال، فسخ یا اعلام انفساخ آن اقدام کرد.

سه مفهوم ابطال (از ابتدا بی اعتبار)، فسخ (برهم زدن عقد صحیح) و انفساخ (انحلال خودبه خودی)، هر کدام دلایل و آثار حقوقی خاص خود را دارند. فوت موکل یا وکیل، جنون، از بین رفتن موضوع وکالت و… از جمله مواردی هستند که به صورت قهری باعث انحلال وکالت بلاعزل می شوند و این تصور که وکالت بلاعزل حتی با فوت هم از بین نمی رود، کاملاً اشتباه است. همچنین، آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور نشان داده اند که حق بلاعزل بودن وکیل، مطلق نیست و در صورت ضرر یا سوءاستفاده، قابل رسیدگی و ابطال است.

مهم ترین نکته این است که پیچیدگی های حقوقی وکالت بلاعزل، هرگونه اقدام بدون مشورت با متخصص را به یک ریسک بزرگ تبدیل می کند. چه در مرحله اعطای وکالت و چه در زمانی که قصد دارید آن را از بین ببرید، گرفتن مشاوره حقوقی تخصصی از یک وکیل باتجربه، بهترین و مطمئن ترین راهکار است. این کار می تواند شما را از خطرات احتمالی، ضررهای مالی و صرف زمان و انرژی زیاد در پیچ و خم های دادگاه نجات دهد. پس، قبل از هر تصمیم مهمی در این زمینه، حتماً با یک وکیل خوب صحبت کنید.