برگ برنده صداوسیما همچنان آرشیو است

الهام حاتمی ـ تهیه کننده و کارگردان فصل ششم «چهل تیکه» ـ در گفت وگویی با تیتروز توضیحاتی درباره ایده شکل گیری سری جدید برنامه «چهل تیکه» ارائه کرد.

سازنده «چهل تیکه» تاکید کرد: سال ها برای ساخت برنامه های مختلف تلویزیونی به آرشیو می رفتم و فیلم ها و تصاویر موجود در آرشیو را می دیدم. همیشه ایده ساخت برنامه ای مبتنی بر تصاویر آرشیوی در ذهنم بود؛ برنامه ای که تکه هایی از فیلم ها سریال ها و برنامه های تلویزیونی را با هدف ویژه ای به نمایش بگذارد.

او ادامه داد: پیشنهاد تولید این برنامه را آقای منفرد مطرح کرد. قرار شده بود یک برنامه ساده با استفاده از موجودی آرشیو سیما تولید کنم اما وقتی طرح برنامه را می نوشتم می دانستم کار سختی پیش رو دارم؛ چون دست به کار تولید برنامه ای شده بودم که شبیه برنامه های دیگر نبود. کار آرشیوی نوعی مهندسی معکوس است؛ باید از آنچه پیش ازاین تولید شده بود محتوای برنامه را می ساختم.

خاطره بازی ها مخاطبان را با «چهل تیکه» همراه کرد

حاتمی گفت: در طراحی ایده اولیه برنامه با مدیران شبکه مشورت کردم. آن ها معتقد بودند ساخت یک برنامه که هر قسمتش موضوع مستقل داشته باشد کار دشواری است اما تلاش کردم این اتفاق بیفتد. یک تیم جمع وجور و خلاق کنارم بودند که با کمک دوستان به ساختار و رویکرد مناسبی درباره آن رسیدیم و فصل اول را با یک مجری خانم و فضایی کاملاً ساده ولی موضوع محور شروع کردیم. هر قسمت را با یک موضوع مستقل تولید کردیم و براساس موضوعاتی مانند تابستان عشق مادر سفر و… تصاویری از آرشیو سیما به نمایش گذاشتیم که پیش ازاین به صورت منسجم و معنادار در کنار هم به نمایش درنیامده بودند.

این تهیه کننده تلویزیون اظهار کرد: «چهل تیکه» در فصل اول یک قسمت از برنامه را به استاد عزت الله انتظامی اختصاص داد که پس از درگذشت این بازیگر بسیار مورد توجه قرار گرفت. همچنین خاطره بازی های این برنامه سبب شد مخاطبان با «چهل تیکه» ارتباط برقرار کنند. 

حاتمی در توضیح ماهیت کار آرشیوی اظهار کرد: بر اساس موضوع انتخابی آرشیو را بازبینی می کردم و فیلمنامه هر قسمت را می نوشتم. درواقع هر قسمت از برنامه «چهل تیکه» مانند یک فیلم کوتاه بود که مجری نقش پیونددهنده سکانس های آن را بازی می کرد.

وی اضافه کرد: در این شیوه چالش اصلی اینجاست که برای یک موضوع مشخص و دست یافتن به تصاویر مرتبط با موضوع هر قسمت از برنامه تمام قسمت های یک سریال یا برنامه ترکیبی را با دقت بازبینی و پس از جمع آوری همه تصاویر باید با یک روایت یا قصه به این تصاویر گردآوری شده انسجام می دادیم. برای این کار هرچقدر هم که همه چیز یادداشت و ثبت شده باشد بازهم نیاز به تسلط ذهنی دارید.

بدون همراهی مدیران «چهل تیکه» شکل نمی گرفت

تهیه کننده «چهل تیکه» همچنین درباره تغییر رویکرد برنامه و دعوت از مهمان هم توضیح داد: با هم فکری مدیران وقت شبکه نسیم آقایان احسانی جاسبی و توکلی زاده به این نتیجه رسیدیم که هنرمندان پیشکسوت و خاطره سازان را به این برنامه دعوت و با آن ها گفت وگو کنیم. از اینجا محمدرضا علیمردانی به عنوان مجری به برنامه اضافه شد؛ البته لازم است بگویم بدون همکاری و همراهی مدیران و همکاران آرشیو و اعضای شورای سردبیری این کار هرگز شدنی نبود. چون تمام مواد تشکیل دهنده این برنامه به جز مجری و متن در آرشیو وجود داشت و اگر همراهی این مدیران نبود «چهل تیکه» شکل نمی گرفت.

وی تصریح کرد: ما روز پخش بودیم و از آنجا که خوشبختانه ذهنی منظم و دقیق دارم می دانستم که برای برنامه بعد دقیقاً چه چیزی می خواهم. در فصل اول هر قسمت از برنامه را در یک لوکیشن مستقل ضبط و برای تولید فصل اول حدود ۱۰۰ لوکیشن مختلف در تهران را انتخاب کردیم. برای نمونه یک قسمت از برنامه درباره فرش بود که آن را در موزه فرش تصویربرداری کردیم و بعد تصاویر آرشیوی از فیلم ها و سریال هایی را که با فرش ارتباط داشت در آن گنجاندیم. ضمن اینکه باید به این موضوع دقت می کردیم که قرار نیست به مخاطب شبکه نسیم اطلاعات تخصصی درباره فرش بدهیم بلکه باید برایش تصاویر زیبا و جذاب به نمایش بگذاریم.

حاتمی در ادامه درباره چگونگی انتخاب مهمانان این برنامه نیز یادآور شد: هر عزیزی که به «چهل تیکه» دعوت شده سابقه و پیشینه ای دارد و حتی جوانانی که مهمان ما بودند از کودکی در تلویزیون کار کرده اند؛ به جز یکی دو مورد خاص. مهم ترین اولویت ما برای انتخاب مهمان ها سابقه و پیشینه آن ها بود؛ هنرمندان پیشکسوتی که زمانی کارهای به یادماندنی انجام داده بودند و کم کم به حاشیه رفته بودند؛ البته که در پیدا کردن این هنرمندان آرشیو و تصاویر آرشیوی خیلی مفید بودند.

حسرت سیروس گرجستانی به دلمان ماند

او ادامه داد: برای دسترسی به برخی از مهمان ها با مشکل مواجه می شدیم و سخت پیدایشان می کردیم و هماهنگی برای حضورشان در برنامه دشوار بود برخی هم راحت هماهنگ می شدند. لازم است بگویم که شیوع ویروس کرونا به ما هم آسیب زیادی زد؛ عزیزانی بودند که سنشان زیاد بود و از ترس ابتلا به کووید دعوتشان نکردیم و نتوانستیم درخدمتشان باشیم یا همین طور هنرمندانی که در این دوره از میان ما رفتند؛ مثل سیروس گرجستانی که قرار بود به برنامه بیاید اما برای همیشه این حسرت به دلمان ماند.

تهیه کننده «چهل تیکه» افزود: هر کشوری یا حتی سازمان یا ارگانی سرمایه هایی دارد و سرمایه صداوسیما هنرمندانی اند که سال های متمادی در سازمان فعالیت کرده اند؛ برخی از آن ها به علت کار نکردن فراموش شده اند و از یاد رفته اند. «چهل تیکه» تلاش کرده زحمات و دستاوردهای این سرمایه ها را یادآوری کند تا هم از آن ها تقدیر شده باشد و هم نیاز نباشد که دوباره چرخ را از نو اختراع کنیم. این برنامه پلی است تا از تجربیات این عزیزان استفاده شود. خوشبختانه در این زمینه موفق بودیم و حتی جریانی شکل گرفت برای ساخت آثار نوستالژیک. برای نمونه پس از ساخت و پخش «چهل تیکه» بود که فیلم سینمایی «نهنگ عنبر» ساخته شد.

حاتمی تصریح کرد: تصاویر ارزشمندی در آرشیو صداوسیما داریم که نهایتاً در ۱۰ سال آینده برای من دهه شصتی جذاب است و وقتی ما به میانسالی و پیری می رسیم دیگر جذاب نخواهد بود. اگر این داشته های ارزشمند را به کار نگیریم شاید زمانی برسد که دیگر نتوان از آن ها بهره برداری مناسب کرد و این حیف است. معتقدم «چهل تیکه» از محتوایی که گوشه آرشیو مانده و هیچ استفاده ای نداشته بهره برداری کرده و آن ها را در تلفیق با قصه و روایت به مخاطبان ارائه داده تا از تماشای همان تصاویر لذت ببرند. این نوعی کارآفرینی و بهره برداری از سرمایه ها و دارایی های سازمان صداوسیماست که مفتخرم با همراهی مدیران شبکه نسیم دوستان و همکارانم دربرنامه «چهل تیکه» موفق به انجامش شده ام.

وی بیان کرد: این دارایی منحصراً در اختیار سازمان صداوسیماست. سکوهای صوت و تصویر فراگیر به این آرشیو دسترسی ندارند؛ درنتیجه همچنان برگ برنده تلویزیون محسوب می شود که می تواند با استفاده از ظرفیت برنامه سازی بسیار موفق باشد. ضمن اینکه «چهل تیکه» به یک برند تلویزیونی محترم بدل شده است. ما در این برنامه به اصول و اخلاقیاتی پایبند بودیم که ریشه در فرهنگ و سنت های ایرانی دارد و به محترم ماندن این دورهمی خاطره محور منجر شده است.

انتخاب مهمانان بزرگترین چالش است

حاتمی درباره مهم ترین چالش هایی که در این چند فصل با آن ها روبه رو شده اظهار کرد: مهم ترین چالش ما انتخاب مهمان و دسترسی به آرشیو بود. از جایی به بعد دسترسی به آرشیو سخت و سخت تر شد و فرایند دسترسی به این محتواها دشوارتر شد. برخی ساده از دسترس خارج شد یا حالت محرمانه گرفت. این موضوع کار مارا دشوار کرد. این در حالی بود که به نظر می رسید «چهل تیکه» یک برنامه آرشیوی است که تولیدش سخت نیست؛ چون محتوای مورد نیازش را از آرشیو برمی دارد. این درحالی بود که زحمت زیادی برای ایجاد ساختار انسجام و طرح روایت و قصه برای این تصاویر می کشیدیم و برآوردهای مالی اش در حد و اندازه زحمتش نبود.

وی درباره فصل جدید این برنامه هم بیان کرد: فصل جدید «چهل تیکه» یک میان فصل ۴۰ قسمتی است که نسبت به فصل های قبلی تغییراتی خواهد داشت. البته این میان فصل نیز با رویکرد بازگشت به گذشته است اما با چاشنی قصه و قصه گویی. باید ببینیم ذائقه مخاطب چقدر با این رویکرد ارتباط برقرار می کند. ممکن است به زودی فصل جدید دیگری از «چهل تیکه» را با فضای گذشته شروع کنیم اما هنوز برنامه ریزی خاصی صورت نگرفته و صرفاً صبحت های اولیه انجام شده که باید دید در ادامه چه می شود.

الهام حاتمی در پایان به «بوستان سرو چهل تیکه» اشاره کرد و گفت: «بوستان سرو چهل تیکه» درراستای یک حرکت ملی نه تنها به منظور حفظ ریشه های فرهنگی احداث شده؛ بلکه اقدامی بوده درراستای حفظ محیط زیست که شاید به نظر برسد ارتباطی با هویت برنامه «چهل تیکه» ندارد اما واقعیت این است که از روز نخست تلاش ما این بوده که به گذشته برای درک و دریافت ارزش هایی که برای آینده مفید و کارگشا هستند نگاه کنیم. می خواستیم با نگاه به گذشته و بزرگداشت هنرمندان پیشکسوت و تجربیات آن ها چراغی برای آینده بیفروزیم. این بوستان حدود ۳۰۰ درخت سرو به یاد هنرمندان دارد؛ اما مردم بیش از ۳۰ هزار درخت در این بوستان کاشته اند و در این مسیر با ما همراه شده اند.

پایان خبر تیتروز