خلاصه کتاب ثروت مشترک: بدیلی فراسوی سرمایه ( نویسنده مایکل هارت، آنتونیو نگری )

کتاب «ثروت مشترک» اثر مایکل هارت و آنتونیو نگری، آخرین حلقه از سه گانه ی مشهور این دو فیلسوف است که ریشه ای ترین نقدها را به نظام سرمایه داری وارد می کند و به دنبال پیشنهاد یک جایگزین اساسی و نوین برای آن است؛ این کتاب در واقع مانیفست یک جهان بینی متفاوت برای آینده است.

تاحالا شده فکر کنید دنیای ما چقدر پیچیده شده؟ هر روز با کلی اصطلاح و مفهوم جدید روبرو می شیم که هر کدومشون یه جورایی به زندگی ما ربط دارن، مخصوصاً وقتی پای فلسفه و سیاست میاد وسط. خب، اگه دلتون می خواد یه سر و گوشی به عالم نظریات انتقادی و فلسفه سیاسی بکشید، اونم درباره نظام سرمایه داری و آینده ای که شاید منتظرمونه، باید بگم که کتاب «ثروت مشترک» از مایکل هارت و آنتونیو نگری یه جورایی همون گمشده تونه. این کتاب نه فقط یه تئوری، بلکه یه جور مانیفست برای یه دنیای متفاوته. نویسنده ها تو این اثر سنگ تموم گذاشتن و حسابی سرمایه داری رو زیر سؤال بردن و یه راه جدید پیش رومون گذاشتن که اسمش «ثروت مشترک»ه.

مایکل هارت و آنتونیو نگری رو بیشتر با سه گانه شون می شناسن: اولی «امپراتوری»، دومی «انبوه خلق» و سومی همین «ثروت مشترک». این کتاب آخر، در واقع یه جور جمع بندی و تکمیل کننده حرف های قبلیشونه، اما نه اینکه اگه دو تای قبلی رو نخوندید، چیزی ازش دستگیرتون نشه. نه! اتفاقاً جوری نوشته شده که خودش هم کاملاً مستقل و قابل فهمه. نکته جالبش اینه که نویسنده ها تو این کتاب، به خیلی از نقدهایی که به دو اثر قبلیشون وارد شده بود، پاسخ های جدی و حساب شده ای دادن. یه جورایی انگار دارن با مخاطب و منتقدانشون دیالوگ برقرار می کنن.

اصلاً چرا باید این کتاب و خلاصه اش رو خوند؟ راستش اینه که کتاب «ثروت مشترک» نزدیک ۵۰۰ صفحه اس و خب، خوندن یه کتاب فلسفی با این حجم زمان بر و گاهی هم پیچیده می شه. اینجاست که یه خلاصه جامع و کامل، مثل یه نقشه راه عمل می کنه. بهتون کمک می کنه قبل از اینکه شیرجه بزنید تو اقیانوس مفاهیم کتاب، یه دید کلی پیدا کنید، با ایده های اصلیش آشنا بشید و بعد با آمادگی کامل برید سراغ متن اصلی. خلاصه، هم تو وقتتون صرفه جویی می کنه، هم مفاهیم پیچیده رو براتون روشن تر می کنه و هم بهتون کمک می کنه تصمیم بگیرید که آیا این کتاب دقیقاً چیزیه که دنبالشید یا نه.

حالا این مایکل هارت و آنتونیو نگری کی هستن؟ مایکل هارت یه نظریه پرداز ادبی و استاد دانشگاه دوکه که تخصصش فلسفه سیاسیه. آنتونیو نگری هم یه فیلسوف مارکسیست، جامعه شناس و نظریه پرداز سیاسی ایتالیاییه که سابقه فعالیت های سیاسی هم داره و کلی کتاب و مقاله در زمینه نقد سرمایه داری و مفهوم قدرت نوشته. ترکیب فکری این دو نفر، یه دیدگاه منحصر به فرد و رادیکال رو به وجود آورده که تو آثارشون کاملاً مشخصه و تو دنیای فلسفه سیاسی معاصر حسابی سروصدا کرده.

کلیات و مفاهیم پایه ای ثروت مشترک

اگه بخوایم اصل مطلب رو بگیریم، هارت و نگری تو این کتاب یه هدف اصلی دارن: اونا می خوان اعلام کنن که دوران نظام سرمایه داری دیگه به سر اومده و وقتشه که یه فکری به حالش بکنیم. از نظر اونا، سرمایه داری امروزی پر از بحرانه و دیگه جوابگوی نیازهای جامعه نیست. اینجاست که مفهوم «ثروت مشترک» رو به عنوان یه بدیل جدی مطرح می کنن. می پرسید یعنی چی؟ یعنی یه سیستمی که از بنیان با مالکیت خصوصی فرق داره و یه جورایی بر پایه اشتراک و همکاری بنا شده.

نقد رادیکال سرمایه داری

هارت و نگری تو «ثروت مشترک» حرف دل خیلیا رو می زنن. اونا معتقدن که نظام سرمایه داری فعلی به بن بست رسیده و نمی تونه مشکلات اساسی جامعه، مثل نابرابری، بحران های زیست محیطی و بی ثباتی اقتصادی رو حل کنه. از نظر اونا، سرمایه فقط به دنبال انباشت بیشتره و این انباشت باعث میشه که خیلی از نیازهای اساسی مردم نادیده گرفته بشه. اونا به بحران هایی مثل بحران مالی جهانی و مشکلاتی که تو سیستم بهداشت و آموزش پیش میاد، اشاره می کنن و میگن اینا همشون نشونه های شکست یه سیستم مریضه.

مفهوم ثروت مشترک (The Commonwealth)

حالا می رسیم به قسمت هیجان انگیز ماجرا: «ثروت مشترک» چیه؟ این مفهوم خیلی فراتر از چیزیه که اولش به ذهن میاد. منظور فقط منابع طبیعی مثل آب و هوا و زمین نیست که همه بهشون نیاز داریم و باید مشترک باشن. نه! هارت و نگری «ثروت مشترک» رو به هر چیزی که برای زندگی جمعی و تولید اجتماعی ضروریه، گسترش میدن. این شامل:

• زیرساخت های اساسی مثل بهداشت، درمان، آموزش و حمل ونقل که هر انسانی حق داره بهشون دسترسی داشته باشه.
• تولیدات فکری و فرهنگی، دانش، اطلاعات، ایده ها و حتی زبان و سنت های فرهنگی.

اونا یه پیشنهاد رادیکال هم دارن: لغو مالکیت فکری! به نظرشون، دانش و اطلاعات باید آزاد و رایگان در دسترس همه باشه تا بتونیم با هم اونا رو توسعه بدیم و ازشون برای پیشرفت جمعی استفاده کنیم. اینطوری، جلوی انحصار دانش گرفته میشه و خلاقیت و نوآوری شکوفا میشه.

زیست سیاست (Biopolitics) در بستر مشترکات

یکی دیگه از مفاهیم کلیدی که تو این کتاب مطرح میشه، «زیست سیاست»ه. خب، زیست سیاست یعنی چی؟ یعنی چطور زندگی خودمون و جوامعمون رو سازماندهی و کنترل می کنیم. هارت و نگری میگن تو نظام سرمایه داری، زندگی آدما و حتی بدن هاشون تحت کنترل و استثمار قرار می گیره. اونا پیشنهاد می کنن که تو چارچوب «ثروت مشترک»، زیست سیاست باید طوری بازسازی بشه که به جای کنترل و استثمار، به سمت آزادی، همکاری و شکوفایی زندگی جمعی بره. یعنی به جای اینکه قدرت از بالا به پایین دیکته بشه، از طریق همکاری و مشارکت جمعی، زندگی ها رو سامان بدیم.

هارت و نگری معتقدند که مالکیت خصوصی، به ویژه بر روی منابع حیاتی و دانش، ریشه بسیاری از نابرابری ها و بحران های کنونی است و تنها با تعریف مجدد مشترکات می توان به آینده ای عادلانه تر امیدوار بود.

سفری به دل فصل های کتاب ثروت مشترک

خب، حالا که یه آشنایی کلی با ایده های اصلی کتاب پیدا کردیم، وقتشه که یه سرکی به فصل های مختلفش بکشیم و ببینیم نویسنده ها چطور این ایده ها رو پرورش دادن و چه بحث هایی رو مطرح کردن.

مقدمه و پیشگفتار: از اسپینوزا تا انبوه خلق

کتاب با یه مقدمه از مترجم شروع میشه که درباره ارتباط اندیشه اسپینوزا با این اثر حرف می زنه. اگه با فلسفه اسپینوزا آشنا باشید، می دونید که اون روی مفهوم آزادی و قدرت جمعی خیلی تاکید داره، و خب، این مفاهیم تو آثار هارت و نگری هم حسابی پررنگن. بعد از مقدمه مترجم، پیشگفتار کتاب با عنوان شهریار شدن انبوه خلق میاد. اینجا نویسنده ها یه جورایی دارن آمادمون می کنن برای نقش کلیدی انبوه خلق تو تحولات سیاسی و اجتماعی که قراره تو کتاب توضیح بدن. «انبوه خلق» برای اونا صرفاً یه جمعیت نیست، بلکه یه نیروی فعال و پویاست که پتانسیل تغییرات بزرگ رو داره.

فصل ۱: جمهوری و انبوه خلق فقرا

تو این فصل، هارت و نگری سراغ مفهوم «جمهوری مالکیت» میرن و از بدن های مولد حرف می زنن. اون ها نشون میدن که چطور تو نظام سرمایه داری، حتی بدن های ما هم به ابزار تولید تبدیل میشن و ارزششون بر اساس توانایی تولیدشون سنجیده میشه. در ادامه، جایگاه و نقش «انبوه خلق فقرا» رو بررسی می کنن. اونا معتقدن که فقرا صرفاً یه گروه نیازمند نیستن، بلکه بخشی از همون انبوه خلقن که به دلیل شرایط استثماری، از امکانات و منابع محروم شدن، اما پتانسیل تغییر و شورش رو دارن.

در باب بدن ۱: زیست سیاست به روایت رخداد

این بخش میانی، زیست سیاست رو نه به عنوان یه ساختار ثابت، بلکه به عنوان یه رخداد مداوم بررسی می کنه. یعنی چطور قدرت مدام در حال بازتولید و اعمال کنترل روی زندگی و بدن های ماست و این کنترل همیشگی، خودش یه اتفاق جاریه که باید بهش توجه کرد.

فصل ۲: مدرنیته و رویای دگرمدرنیته

هارت و نگری تو این فصل از ضدمدرنیته به مثابه مقاومت حرف می زنن و دوسویگی های مدرنیته رو نشون میدن؛ یعنی مدرنیته هم جنبه های پیش برنده داشته و هم جنبه های سرکوبگر. اما مهمترین بحث این فصل، مفهوم «دگرمدرنیته» (Altermodernity) است. این مفهوم واقعاً جالبه! اونا میگن ما نباید به صورت کورکورانه ضد مدرنیته باشیم و مقاومت کنیم. بلکه باید به صورت مفید و هوشمندانه در برابر مدرنیته مقاومت کنیم، یعنی از همون منابع و ابزارهای مدرن (و حتی پیشامدرن) به عنوان «ثروت مشترک» برای عموم مردم استفاده کنیم و فراتر از چنگال سرمایه داری بریم. دگرمدرنیته یه جور مسیریه که ما رو از سرمایه داری عبور میده و به سمت یه آینده جایگزین هل میده.

در باب انسان ۱: عقل زیستی سیاسی

تو این بخش، نویسنده ها روی مفهوم عقل زیستی سیاسی تمرکز می کنن. اونا میگن که تو دنیای امروز، عقل و فهم ما هم تحت تاثیر زیست سیاست قرار گرفته. یعنی نحوه فکر کردن و تصمیم گیری ما هم از کنترل های قدرت بی نصیب نیست و باید به این خودآگاهی برسیم تا بتونیم مسیر جدیدی رو برای رهایی پیدا کنیم.

فصل ۳: سرمایه و نبرد برای ثروت مشترک

تو این فصل، هارت و نگری به دگردیسی های ترکیب بندی سرمایه می پردازن. اونا نشون میدن که سرمایه داری چطور خودش رو تغییر داده و چطور همچنان سعی می کنه خودش رو حفظ کنه. اما مهمتر از اون، اونا مبارزه طبقاتی رو تو عصر حاضر بازتعریف می کنن و مسیر خروج از این سیستم رو نشون میدن. به نظرشون، طبقه کارگر مدرن دیگه فقط کارگر فیزیکی نیست، بلکه شامل هر کسی میشه که در تولید اجتماعی مشارکت داره و مورد استثماره. تو این فصل، مفهوم «کایروس» (Kairos) هم مطرح میشه که یه مفهوم یونانی برای زمان مناسب یا لحظه سرنوشت سازه. اونا میگن انبوه خلق باید منتظر لحظه مناسب برای عمل انقلابی باشه و این لحظه رو غنیمت بشمره.

در باب تکینگی ۱: عشق تصاحب شده

این بخش روی مفهوم تکینگی یا فردیت تمرکز داره و نشون میده که چطور تو نظام سرمایه داری، حتی عمیق ترین احساسات و روابط انسانی مثل عشق هم میتونن توسط سرمایه تصاحب و کنترل بشن. اینجا، اونا به ما نشون میدن که چطور حتی تو شخصی ترین لایه های زندگیمون هم باید مراقب نفوذ سرمایه باشیم.

میان پرده: نیرویی برای نبرد با شر

این میان پرده یه نفس عمیق بین بحث های سنگین فلسفیه. هارت و نگری اینجا از یه نیرو حرف می زنن که پتانسیل مبارزه با شر رو داره. این شر می تونه همون استثمار، نابرابری و سرکوب باشه که سرمایه داری به وجود آورده. این بخش یه جورایی یه فراخوان به عمل و امید به تغییره.

فصل ۴: امپراتوری دوباره برمی گردد

تو این فصل، نویسنده ها به تحلیل تاریخچه ای از کودتای شکست خورده می پردازن و نشون میدن که چطور حتی تلاش هایی برای تغییر سیستم، در نهایت به نفع همون امپراتوری سرمایه تموم شده. اونا همچنین بحث پس از هژمونی ایالات متحده رو مطرح می کنن و نشون میدن که قدرت جهانی چطور در حال تغییره، اما ساختار امپراتوری همچنان پابرجاست. تبارشناسی شورش هم بخش مهمیه که چگونگی شکل گیری مقاومت ها و شورش ها رو در طول تاریخ بررسی می کنه.

در باب بدن ۲: شهر بزرگ (کلان شهر)

اینجا تمرکز روی کلان شهرهاست، جایی که زیست سیاست به اوج خودش می رسه. کلان شهر نه فقط یه محل زندگی، بلکه یه صحنه برای کنترل و تولید ثروت مشترکه. اونا نشون میدن که چطور زندگی شهری، فرصت ها و چالش های جدیدی رو برای انبوه خلق ایجاد می کنه و چطور میتونیم تو همین فضاها، بذرهای تغییر رو بکاریم.

فصل ۵: آیا راهی فراسوی سرمایه هست؟

این فصل شاید یکی از امیدبخش ترین بخش های کتاب باشه. هارت و نگری به اصول و الزامات گذار اقتصادی به سمت بدیل ها می پردازن. اونا می پرسن: آنچه از کاپیتالیسم باقی می ماند چیه؟ و نشون میدن که بعضی از ساختارها و تولیدات سرمایه داری میتونن به عنوان مواد اولیه برای ساختن دنیای جدید استفاده بشن. اونا از پیش لرزه ها در امتداد خطوط گسل حرف می زنن؛ یعنی نشانه های فروپاشی و تغییر که کم کم دارن تو نظام سرمایه داری خودشون رو نشون میدن.

در باب انسان ۲: از آستانه بگذرید!

این بخش یه جور فراخوان برای اقدام فردیه. از آستانه بگذرید! یعنی از محدودیت ها و باورهای قدیمی رد بشید و آماده پذیرش تغییر و ساختن یه چیز جدید باشید. این یه دعوت به شجاعته، شجاعت عبور از مرزهایی که سرمایه برای ما کشیده.

فصل ۶: انقلاب!

آخرین فصل کتاب، اوج بحث های هارت و نگری رو نشون میده. اونا از مفهوم موازی گرایی انقلابی حرف می زنن؛ یعنی انقلابی که لزوماً از یه مرکز واحد شروع نمیشه، بلکه همزمان تو نقاط مختلف و به شکل های گوناگون پیش میره. تقاطع های شورشی هم جاهایی هستن که این مقاومت های موازی به هم میرسن و قدرت بیشتری پیدا می کنن. در نهایت، اونا به اداره انقلاب می پردازن؛ یعنی چطور میشه این تغییرات بنیادی رو سازماندهی و هدایت کرد تا به نتیجه برسن و یه نظام جدید، بر پایه ثروت مشترک، جایگزین سرمایه داری بشه.

در باب تکینگی ۲: پایه ریزی شادمانی

این بخش پایانی کتاب، شاید زیباترین پیام رو داشته باشه. اونا میگن انقلاب فقط به معنی نابودی سیستم قدیمی نیست، بلکه به معنی پایه ریزی شادمانی هم هست. یعنی هدف نهایی، ساختن یه زندگی بهتر، پربارتر و شادمانه تر برای همه انسانه. این شادمانی فقط یه حس فردی نیست، بلکه یه نتیجه جمعی از آزادی و همکاریه که تو چارچوب ثروت مشترک به وجود میاد.

ریشه های فکری و پیوندهای عمیق ثروت مشترک

اگه بخوایم عمق این کتاب رو بفهمیم، باید بدونیم که هارت و نگری روی شونه های غول هایی از دنیای فلسفه ایستادن. ایده های اونا از هیچ شروع نشده، بلکه یه جور سنتز و توسعه بخشی به افکار متفکران بزرگه.

سه گانه هارت و نگری: یک مسیر فکری

همونطور که گفتیم، «ثروت مشترک» آخرین جلد از یه سه گانه فلسفیه. «امپراتوری» (Empire) که اولین کتاب بود، درباره شکل گیری یه قدرت جهانی جدید، فراتر از دولت های ملی، حرف می زد. یه جورایی داشت نشون می داد که سرمایه داری چطور یه ساختار جهانی جدید برای خودش ساخته. بعدش «انبوه خلق» (Multitude) اومد که تمرکزش روی پتانسیل انقلاب و تغییر توسط همین انبوه خلق بود؛ انبوهی که صرفاً یه جمعیت بی شکل نیست، بلکه یه عامل پویای سیاسیه. «ثروت مشترک» هم در واقع، یه جور مانیفست برای فردای بعد از امپراتوری و انبوه خلق محسوب میشه. این کتاب پاسخ میده که اگه اون دوتا رو درک کردیم، حالا باید چکار کنیم؟ راه حل و بدیل چیه؟

از مارکس تا اسپینوزا: سرچشمه های اندیشه

هارت و نگری از متفکرای مختلفی تاثیر گرفتن، اما میشه گفت چند تا اسم تو کارشون خیلی پررنگه:

• مارکس: خب، واضح ترین تاثیر، اندیشه مارکسیستیه. اونا نقد رادیکال مارکس به سرمایه داری، مفهوم مبارزه طبقاتی و ایده انقلاب رو ازش گرفتن، اما اون رو به روز کردن و با شرایط جدید دنیای معاصر سازگارش کردن.
• نیچه: از نیچه، اونا مفهوم اراده قدرت و بازارزش گذاری ارزش ها رو برای تحلیل شیوه های جدید کنترل و مقاومت وام گرفتن.
• فوکو: ایده های فوکو درباره قدرت و زیست سیاست حسابی رو کار اونا تاثیر گذاشته. اینکه قدرت فقط سرکوبگر نیست، بلکه تولیدکننده هم هست و چطور روی بدن ها و زندگی های ما اعمال میشه.
• دلوز: فلسفه دلوز درباره شدن و شورش و آفرینش مداوم هم بهشون کمک کرده تا مفهوم انبوه خلق و پتانسیل رهایی بخش اون رو بهتر بیان کنن.
• اسپینوزا: شاید اسپینوزا مهمترین تاثیر رو روی اونا داشته باشه. از اسپینوزا، اونا ایده ایمانت (immanence) رو گرفتن؛ اینکه حقیقت و آزادی در همین دنیا و در دل روابط اجتماعی و جمعی ماست، نه تو یه عالم بالا. این ایده بهشون کمک می کنه تا مفهوم مشترکات رو که نه از بالا دیکته میشه و نه از یه مرکز قدرتمند، بلکه از دل فعالیت های جمعی به وجود میاد، بسط بدن.

راه حل های رادیکال: فراتر از امروز

جمع بندی اصلی اینه که هارت و نگری فقط منتقد نیستن؛ اونا پیشنهاد هم دارن. اونم نه پیشنهادهای رفرمیستی و کوچیک، بلکه راه حل های رادیکال. اونا اعتقاد دارن که برای فراروی از سرمایه داری، باید ساختارهای مالکیت رو تغییر داد، به دانش و اطلاعات دسترسی آزاد داد و قدرت رو از مرکز خارج کرد و به انبوه خلق داد. این یعنی یه تغییر بنیادی تو مدل حکمرانی و سازماندهی جامعه. یه جورایی دارن میگن که اگه می خوایم واقعاً از شر مشکلات امروز خلاص بشیم، باید فکرامون رو از نو بسازیم و راه های جدیدی رو برای زندگی و همکاری پیدا کنیم.

چرا ثروت مشترک اینقدر مهم است؟

کتاب «ثروت مشترک» فقط یه کتاب فلسفی نیست؛ یه اثر بحث برانگیزه که ذهن آدم رو درگیر می کنه و سوالات زیادی رو توش میکاره. دلیل اهمیتش چیه؟ بیاین با هم بررسی کنیم.

جایگاه در دنیای فلسفه سیاسی

اگه به فلسفه سیاسی علاقه دارید، «ثروت مشترک» یه اثر واقعاً مهمه. این کتاب نه فقط نظام سرمایه داری رو نقد می کنه، بلکه یه آلترناتیو یا جایگزین ارائه میده که خیلی از نظریه پردازها و فعالان اجتماعی رو به فکر فرو برده. اونا نشون میدن که سرمایه داری چطور تو عصر اطلاعات و جهانی شدن تغییر کرده و چطور میشه تو همین شرایط، راه های جدیدی برای مقاومت و تغییر پیدا کرد. این کتاب یه جورایی مانیفست یه انقلاب فکریه که داره نشون میده میشه یه جور دیگه هم زندگی کرد.

سؤال های چالش برانگیز کتاب

یکی از خوبی های این کتاب اینه که مثل خیلی از کتاب های فلسفی، جواب های آماده بهتون نمیده. برعکس، پر از سواله. بعد از خوندنش ممکنه با خودتون بگید: واقعاً راهی فراسوی سرمایه هست؟ یا چطور میشه مالکیت خصوصی رو لغو کرد و به ثروت مشترک رسید؟ و یا آیا دگرمدرنیته واقعاً ممکنه؟ این کتاب ذهن شما رو با این پرسش ها درگیر نگه می داره و تشویقتون می کنه که خودتون به دنبال جواب بگردید و فکر کنید. یعنی یه جورایی شما رو فعال میکنه، نه منفعل.

نظر بزرگان درباره کتاب

فکر نکنید این حرفا فقط نظر منه! بزرگان دنیای فلسفه و نقد هم حسابی از این کتاب تعریف کردن. اینجا چند تا از مهمترین نکوداشت ها رو براتون میارم:

«کتاب ثروت مشترک آخرین و بهترین کتاب از سه گانه ی هارت و نگری است. نویسندگان در این کتاب مفاهیم سیاسی پیچیده را توضیح می دهند و به یک دستاورد سیاسی و مهم می رسند.» – فردریک جیمسون، استاد دانشگاه دوک

خود فردریک جیمسون که یکی از مهمترین نظریه پردازای فرهنگیه، میگه این کتاب اوج کار این دو نفر و یه دستاورد سیاسیه. این یعنی این کتاب فقط تو حوزه تئوری نیست، بلکه به درد عمل هم می خوره.

نائومی کلاین، نویسنده مشهور کتاب «دکترین شوک» هم نظر جالبی داره:

«به نظر می رسد همه موافق هستند که سیستم اقتصادی ما شکست خورده است؛ بااین حال افراد کمی هستند که جایگزینی برای این سیستم پیدا کنند. مایکل هارت و آنتونیو نگری خوانندگان را با عمیق ترین ریشه های بحران های اقتصادی کنونی آشنا می کنند و راه حل هایی رادیکال و مطابق با جامعه ی انسانی پیشنهاد می دهند.»

اگه دقت کنید، کلاین اشاره می کنه که خیلی ها میگن سرمایه داری مشکل داره، اما کمتر کسی راه حل میده. هارت و نگری اما هم ریشه یابی میکنن و هم راه حل های رادیکال میدن که این خودش خیلی ارزشمنده.

دیوید هاروی، یکی از معروف ترین جغرافی دانان مارکسیست هم میگه:

«نگری و هارت در کتاب ثروت مشترک در جستجوی یک دگرمدرنیته هستند. آن ها عقیده دارند که انتخاب بین سرمایه داری و سوسیالیسم اشتباه است و باید به چیزی کاملاً متفاوت برسیم.»

این حرف هاروی خیلی نکته داره. یعنی هارت و نگری فقط نمی خوان بین سرمایه داری و سوسیالیسم یکی رو انتخاب کنن. اونا میخوان از این دوگانه رد بشن و به یه چیز کاملاً جدید و متفاوت برسن، همون دگرمدرنیته.

و در نهایت الکس کالینیکوس، نویسنده «مارکسیسم و امپریالیسم نو» هم به مفهوم «اشتراک» تو این کتاب اشاره می کنه:

«یکی از مفاهیم بدیعی که در کتاب ثروت مشترک مطرح می شود، مفهوم «اشتراک» است. مایکل هارت و آنتونیو نگری عقیده دارند که ما فقط در منابع طبیعی اشتراک نداریم؛ بلکه در زبان، سنت های فرهنگی و اجتماعی و بسیاری از چیزهای دیگر «اشتراک» وجود دارد.»

این دیدگاه کالینیکوس نشون میده که «اشتراک» چقدر تو این کتاب وسیع و فراگیر تعریف شده و فقط به منابع مادی محدود نمیشه.

جمع بندی

رسیدیم به آخر این سفر فکری در دل «ثروت مشترک». اگه بخوایم یه جمع بندی کوتاه داشته باشیم، باید بگیم که مایکل هارت و آنتونیو نگری تو این کتاب، یه نقشه راه برای فراتر رفتن از نظام سرمایه داری پیشنهاد میدن. اونا نه فقط از بحران ها حرف می زنن، بلکه یه بدیل رو هم پیش رومون میذارن: «ثروت مشترک».

پیام نهایی کتاب اینه که آینده ما به دست خودمونه. اگه می خوایم از استثمار و نابرابری رها بشیم، باید به فکر راه هایی باشیم که توش مالکیت خصوصی نقش کمتری داشته باشه و همکاری و اشتراک جای اون رو بگیره. اونا می گن که ما، یعنی همین انبوه خلق، پتانسیل ساختن یه دنیای جدید رو داریم. یه دنیایی که توش همه به منابع لازم، چه مادی و چه فکری، دسترسی آزاد دارن و زندگی به جای اینکه تحت کنترل قدرت باشه، از طریق مشارکت و همکاری جمعی سازماندهی میشه.

امیدوارم این خلاصه کمکتون کرده باشه تا یه دید کلی و عمیق از کتاب «ثروت مشترک» پیدا کنید و با مفاهیم کلیدیش آشنا بشید. این کتاب یه جور دعوت به تفکره، دعوت به اینکه به دنیای اطرافمون جور دیگه ای نگاه کنیم و دنبال راه حل های جدید باشیم. اگه حس می کنید این ایده ها بهتون نزدیکه و دوست دارید بیشتر تو عمقش غرق بشید، حتماً پیشنهاد می کنم که کل کتاب رو بخونید. این خلاصه، فقط یه دروازه ورود به دنیای پیچیده و پربار فکری مایکل هارت و آنتونیو نگریه، و مطمئن باشید که خوندن کاملش، چیزهای خیلی بیشتری رو بهتون یاد میده و ذهنتون رو به چالش می کشه.

پس، اگه دنبال یه کتاب هستید که هم نقد کنه و هم راه حل بده، هم عمیق باشه و هم امیدبخش، «ثروت مشترک» رو از دست ندید. کی میدونه، شاید همین کتاب جرقه ای شد برای یه تغییر بزرگ، اول تو ذهن خودمون، بعد تو دنیایی که توش زندگی می کنیم.