ساخت ماهواره برهای سنگین سریر و قایم در کشور/سامان 2 و ماهواره ظفر 2 در دستور کار سازمان فضایی

بعد از 12 پرتاب موفق ایران در صنعت فضایی و قرار گرفتن دو ماهواره «خیام» و «پارس 1» در مدار توسط ماهواره برهای بین المللی، اکنون صنعت فضایی کشور به سمت طراحی و ساخت ماهواره برهای سنگین چون «سریر» و «قایم 105 و 120»، توسعه آزمایشگاه های تجمیع و تست تا ماهواره های کلاس هزار کیلوگرم و توسعه ایستگاه فضایی چابهار برای دستیابی به مدار خورشید آهنگ خیز برداشته و امیدوار است سال جاری اولین پرتاب از این ایستگاه فضایی عملیاتی شود.

به گزارش تیتروز، سرآمدی در توسعه فناوری فضایی بومی در منطقه و افزایش بهره مندی شهروندان، کسب و کارها و دولت از خدمات و فناوری های فضاپایه به عنوان جزء جدایی ناپذیری از فعالیت های روزمره، چشم اندازی است که در سند سیاست ها و برنامه های کلان بخش فضایی کشور در بازه زمانی 1401 تا 1410 در نظر گرفته شده است.

این سند ماموریت های کلان کشور را به این شرح بیان کرده است:

ردیف	ماموریت های کلان
1	ایفای نقش قطب منطقه ای و توسعه فناوری های فضایی و ارایه خدمات پرتاب های فضایی با اتکا بر توسعه توانمندی های بومی
2	طرح ریزی و اجرای ماموریت های فضایی در راستای بهره مندی شهروندان، کسب و کارها، دستگاه های اجرایی و حاکمیت از فناوری های به روز و کارآمد
3	تامین نیازمندی های کشور در حوزه زیر ساخت ها و خدمات فضایی با هدف کاهش ریسک خدمات، تضمین مزیت ها و رفع گلوگاه ها
4	توسعه بسترهای لازم در ارایه استفاده از کاربردها و خدمات فضایی به روز، کارآمد و قابل رقابت در سطح منطقه
5	توسعه متوازن زنجیره ارزش صنعت فضایی با رویکرد ارتقای شاخص های تجاری و بخش فضایی کشور
6	ایجاد و توسعه ابزارهای قانونی، مقرراتی و ساختاری در راستای جذب و به کارگیری منابع مالی و فنی در جهت ارتقای بخش فضایی کشور با تاکید بر بهره مندی از قابلیت های بخش خصوصی دانش بنیان
7	گسترش متوازن دانش، علوم و اکتشافات فضایی در کشور

در این سند برای اجرایی سازی این سیاست ها، 14 هدف کلان تعیین شده که به این شرح است:
 

ردیف	اهداف کلان
1	بومی سازی و تثبیت فناوری های فضایی مورد نیاز جهت طراحی، ساخت، پرتاب و بهره برداری عملیاتی ماهواره سنجش از دور اپتیکی با وضوح تصویر بهتر از 5 متر چند طیفی و 5.2 متر تک طیفی در کلاس و استانداردهای جهانی
2	بومی سازی و تثبیت فناوری های فضایی مورد نیاز برای طراحی، ساخت، پرتاب و بهره برداری عملیاتی ماهواره سنجش از دور راداری با وضوح تصویر بهتر از 10 متر در کلاس و استانداردهای جهانی
3	حضور عملیاتی در مدار زمین آهنگ و بومی سازی فناوری های مورد نیاز برای طراحی، ساخت، پرتاب و بهره برداری ماهواره مخابراتی در این مدار با هدف پوشش نیازهای ارتباطی کشور
4	بومی سازی فناوری های کلیدی و صنعتی سازی منظومه های ماهواره ای مدار پایین و سامانه کمک ناوبری محلی فضاپایه
5	توسعه علوم، اکتشافات و زیست فضایی بر اساس طراحی، ساخت و پرتاب محموله های اکتشافی و حامل موجود زنده برای اشراف و تسلط بیشتر بر قلمرو فضا و تکمیل زنجیره علوم، فناوری ها و خدمات فضایی
6	عملیاتی کردن فناوری های فضایی اکتساب شده در برنامه های فضایی قبلی کشور به عنوان یک راهکار میان بر برای تامین حداکثری نیازهای فضایی کشور
7	توسعه و تثبیت توانمندی، ارتقای قابلیت اطمینان و مزیت سازی در پرتاب محموله های مورد نیاز به مدارات مختلف عملیاتی
8	توسعه و تکمیل زیر ساخت های توسعه فناوری، تجمیع، آزمون، پرتاب و بهره برداری از ماهواره های تحقیقاتی و عملیاتی مورد نیاز به منظور کاهش ریسک های ماموریت ها و ارتقای نرخ موفقیت در انجام ماموریت ها از طریق سرمایه گذاری دولتی
9	احداث پایگاه ملی پرتاب های فضایی برای دستیابی به طیف گسترده ای از مدارات اعم از خورشید آهنگ و زمین آهنگ
10	توسعه و شبکه سازی ایستگاه های زمینی چند منظوره برای کنترل ماهواره و بهره برداری از داده های فضایی
11	ارتقای پلتفرم و ایجاد سازوکارهای اشتراک گذاری و پردازش داده های فضایی به منظور دسترسی مشترک بیشتر به تصاویر ماهواره ای با دقت بالا
12	توسعه کاربردهای فضاپایه در حوزه های راهبردی کشور
13	توسعه خدمات فضاپایه در حوزه های کشاورزی، معدن، هواشناسی، مدیریت بحران و بلایای طبیعی، نفت و گاز و انرژی، مدیریت شهری، محیط زیست، اینترنت اشیاء، ارتباط مناطق دورافتاده و صعب العبور
14	افزایش 5 برابری سهم اقتصاد فضاپایه از تولید ناخالص ملی کشور و حضور در بازارهای بین المللی

سند 10 ساله فضایی (1401 تا 1410) در آخرین جلسه شورای عالی فضایی، مصوب شد و بر اساس آن هدف گذاری کشور در حوزه صنعت فضایی تبدیل شدن به یکی از کشورهای صادرکننده خدمات صنعت فضایی است. این سند در بازه های زمانی یک ساله، دوساله تا افق 10 ساله در حوزه های ساخت ماهواره، زیرساخت های فضایی، توسعه فناوری فضایی، پایگاه فضایی تا ماهواره در لایه های مختلف مشخص شده است. تقسیم کار ملی از دیگر جنبه های این سند است و مقرر شده از تکرار اجرای پروژه ها و تحقیقات و موازی کاری جلوگیری شود.

سرآمدی در توسعه فناوری فضایی بومی در منطقه و افزایش بهره مندی شهروندان، کسب وکارها و دولت از خدمات و فناوری های فضا پایه به عنوان جزء جدایی ناپذیری از فعالیت های روزمره چشم انداز این سند تعریف شده و ماموریت هایی برای صنعت فضایی تعیین کرده است.

بر اساس این برنامه، دوازدهمین پرتاب ماهواره دولت در دو سال اخیر، ماهواره «پارس 1» بوده است که به عنوان دومین ماهواره ایران بعد از «خیام»، به وسیله پرتابگر خارجی در مدار قرار گرفت. جزییات ماهواره های پرتاب شده به این شرح است:

ردیف	ماهواره	ماهواره بر	زمان پرتاب
1	ققنوس	سیمرغ	دی 1400
2	نور 2	قاصد	اسفند 1400
3	ناهید 1	ذوالجناح	خرداد 1401
4	خیام	سایوز	مرداد 1401
5	پرتاب زیرمداری	قایم 100	تیتروز 1401
6	پرتاب زیرمداری بلوک انتقال مداری سامان	–	آذر 1401
7	پرتاب تحقیقاتی فروند دوم ماهواره بر قایم100	–	اسفند 1401
8	ماهواره نور 2	قاصد	تیتروز 1402
9	پرتاب کپسول زیستی	پرتابگر سلمان	آذر 1402
10	ماهواره ثریا	قایم	دی 1402
11	مهدا	سیمرغ	بهمن 1402
12	پارس 1	سایوز	اسفند 1402

دو همکاری بین المللی برای پرتاب ماهواره

بعد از پرتاب ماهواره «خیام» در سال گذشته با سایوز، ماهواره «پارس 1» دومین تجربه کشور در پرتاب بین المللی بوده است. «پارس 1» یک ماهواره تحقیقاتی_سنجشی است و به منظور تصویربرداری کاربردی، توسعه بازار داده های سنجشی داخلی و توسعه و آزمون فناوری های مورد نیاز ماهواره های سنجشی عملیاتی بومی طراحی و تولید شده است.

در اینفوگرافی زیر می توانید نمای کلی از خدمات، تجهیزات و امکانات این ماهواره را مشاهده کنید:

دکتر حسن سالاریه در گفت وگو با تیتروز، توسعه فناوری های بومی ماهواره و ماهواره بر و افزایش کاربری دانش فضایی در سطح کشور را از برنامه های این سازمان در حوزه فضایی عنوان کرد و گفت: استفاده از ظرفیت های فضایی در دنیا جزء حوزه های نوظهور محسوب می شود و برنامه جدی سازمان فضایی این است که با توجه به ضرورت استفاده و مدیریت داده های فضایی، به دنبال توسعه این فناوری ها است.

وی با اشاره به اقدامات فضایی کشور در سال 1402، اظهار کرد: از اقدامات شاخص کشور در سال گذشته، آغاز طراحی و ساخت ماهواره های «پارس 2» و «پارس 3» به عنوان نسل های جدیدتر ماهواره «پارس 1» با دقت های بهتر و بیشتر بوده است. ماهواره های سری پارس جزء ماهواره های سنجش از دور و اپتیکی با قابلیت تصویربرداری از سطح زمین هستند.

سالاریه، ماهواره راداری را از نیازمندی های جدی کشور دانست و یادآور شد: تفاوت تصویربرداری ماهواره های راداری با اپتیکی در این است که ماهواره های راداری وابسته به وضعیت نور و کیفیت نوردهی نیست و در شرایط ابر و غبار می تواند داده های مورد نیاز را از سطح زمین برداشت کند.

رییس سازمان فضایی ایران با بیان اینکه در زمینه توسعه خدمات مبتنی بر داده در سال گذشته اتفاقات قابل توجهی رخ داد، افزود: برآورد سطح زیر کشت محصولات کشاورزی با کمک تصاویر ماهواره ای با همکاری وزارت جهاد کشاورزی اقدامات قابل توجه در این حوزه بوده است. این همکاری در زمینه تهیه نقشه های مکانی مورد نیاز بوده است.

وی با اشاره به پروژه های در دستور کار و اجرا شده از سوی این سازمان، گفت: ماهواره «پارس 2» تا چند ماه آینده به پایان می رسد. همچنین از ماهواره «طلوع-3» در بهمن سال 1401 رونمایی شد؛ این ماهواره یک ماهواره سنجشی با دقت 10 متر رنگی و 5 متر سیاه و سفید است. ماهواره «ظفر 2» یکی دیگر از پروژه های سازمان به شمار می رود که یک ماهواره سنجشی با دقت تصویربرداری 15 متر است.

رییس سازمان فضایی ایران تاکید کرد: این ماهواره ها زمانی که در مدار قرار گیرند، منظومه ماهواره ای را تشکیل می دهند که می توانند سرعت دسترسی ما به داده زمینی را افزایش دهند؛ چرا که یک ماهواره هر 12 ساعت یک بار از منطقه ما عبور می کند و وقتی ماهواره های متعددی در مدارهای مختلف داشته باشیم، می توانیم مدت زمان دسترسی به ماهواره را کوتاه تر کنیم.

وی در زمینه توسعه ماهواره های مخابراتی، تکمیل ساخت ماهواره «ناهید 2» را از طرح های در دستور کار سازمان فضایی ذکر کرد و گفت: هر دو نسخه ماهواره ناهید 1 و 2 به پایان رسید و ساخت ماهواره «ناهید 3» را که یک ماهواره مخابراتی است و قابلیت ارتباط در پهنای باند بالاتر در ارتفاع پایین را دارد، به پایان رساندیم. همچنین مجموعه ای از ریزماهواره ها برای اینترنت اشیاء در حال ساخت از سوی برخی از شرکت های بخش خصوصی است.

سالاریه با تاکید بر اینکه امکان سنجی و طراحی منظومه پهن باند را شروع کردیم، ادامه داد: در حوزه پرتابگر نیز اقدامات خوبی انجام شده، به گونه ای که برخی از پرتابگرهای کشور در وضعیت تثبیت قرار دارند. در کشور ما ساخت پرتابگرهای سوخت مایع، جامد و سوخت ترکیبی را شروع کردیم. ما در بهمن سال گذشته پرتاب موفق ماهواره بر «سیمرغ» و پرتاب ماهواره بر «قایم 100» را در دی سال گذشته با سوخت مایع داشتیم. هر دو ماهواره بر جزء ماهواره برهای مهم و عملیاتی کشور محسوب می شوند که دارای ظرفیت های خوبی هستند.

رییس سازمان فضایی ایران از گام ایران برای ساخت ماهواره برهای سنگین خبر داد و گفت: طراحی و ساخت ماهواره برهای سنگین چون «سریر» و «قایم 105 و 120» را در دستور ساخت داریم.

توسعه ایستگاه های زمینی

سالاریه ادامه داد: یکی از زیر ساخت هایی که در حال حاضر در کشور در حال توسعه است، توسعه ایستگاه زمینی چابهار است. این ایستگاه امکان دسترسی کشور به مدارهایی مانند خورشید آهنگ، مداری را که در حال حاضر ماهواره «پارس 1» در آن قرار دارد، فراهم می کند. همچنین این ایستگاه امکان ارایه خدمات به کشورهای دیگر را می دهد. ما در راستای توسعه ظرفیت های زیر ساخت فضایی؛ توسعه این ایستگاه را در دستور کار قرار دادیم و امیدواریم از سال آینده اولین پرتاب را از این منطقه انجام دهیم.

رییس سازمان فضایی ایران خاطرنشان کرد: با توسعه این ایستگاه، استفاده از پرتابگرهای خارجی کاهش می یابد، ولی در راستای همکاری های بین المللی فضایی با کشورهای هدف، از ظرفیت های کشورهای دیگر نیز بهره می بریم و در این زمینه علاقه مندیم که این همکاری ها ادامه داشته باشد.

وی توسعه زیر ساخت ایستگاه چابهار را به عنوان نقطه عطفی برای رسیدن به مدارهایی چون خورشید آهنگ توصیف کرد و گفت: در حوزه اکتشافات فضایی اتفاقات مهمی رخ داد که از جمله آن می توانیم به توسعه کپسول های زیستی اشاره کنیم و پرتاب آن در پاییز سال گذشته بود که پرتاب موفقیت آمیزی بوده است. این پروژه نقطه شروعی برای فرایند مطالعات زیست فضا در کشور قلمداد می شود.

سالاریه، پرتاب زیر مداری بلوک انتقال مداری سامان را از دیگر دستاوردهای فضایی کشور نام برد و اظهار کرد: این پروژه برای دسترسی ما به مدارهای بالاتر برای ما بسیار مهم است و بلوک انتقال مداری «سامان 1» را اجرایی کردیم و در حال ساخت بلوک انتقال مداری «سامان 2» هستیم.

وی از توسعه و تکمیل آزمایشگاه های تجمیع و تست ماهواره ها تا 1000 کیلوگرم در کشور خبر داد و گفت: توسعه صنعت فضایی بدون تلاش شبانه روزی و پشتکار خستگی ناپذیر میسر نمی شود. پرتاب های فضایی در دو سال گذشته توسعه خوبی یافته و نویدبخش اتفاقات بسیار درخشان در کشور است.  

پایان خبر تیتروز