عربستان و عراق منشا توده گرد و غبار در غرب کشور

علی محمد طهماسبی بیرگانی روز سه شنبه افزود: بر اساس رصد هایی که انجام شد روز گذشته (دوشنبه ۲۵ فروردین) حدود ظهر یک توده گرد و غبار بر اثر جریاناتی که در خارج مرز ها در شمال عربستان وجود داشت شکل گرفت و چون سرعت باد و تندباد زیاد بود؛ توده در کمترین زمان به سمت جنوب عراق حرکت کرد. آنجا هم تندباد لحظه ای افزایش یافت و این توده ها به هم پیوستند و تقریبا در ساعات پایانی روز قبل یعنی حدود ساعت ۱۰ تا ۱۱ شب هر دو توده همزمان از مرز غربی و جنوب غربی عبور کردند و بعد از گذشتن از استان الانبار در جنوب نجف به استان خوزستان ایلام و کرمانشاه رسیدند که متاسفانه غلظت بسیار بالایی هم داشتند.

دبیر ستاد ملی سیاست گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار اضافه کرد: به دلیل پیش بینی شرایط بحرانی کارگروه شرایط اضطرار استان های خوزستان ایلام کرمانشاه و همدان تشکیل شد. در سه استان خوزستان ایلام و کرمانشاه به دلیل سطح بالای گرد و غبار تصمیم گرفته شد تمام ادارات مدارس و بانک ها امروز تعطیل شوند اما استان همدان به دلیل غلظت کمتر فقط مدارس نوبت بعد از ظهر تعطیل شدند.

طهماسبی بیرگانی ادامه داد: معمولاً زمانی که توده های گرد و غبار از شمال عربستان وارد می شوند همراه با سرعت بالای باد حرکت می کنند و باعث انتقال ذرات مختلف مانند ذرات درشت بالاتر از PM ۱۰ و PM ۲.۵ می شوند که غلظت توده گردوغبار را افزایش می دهداما به دلیل اندازه درشت تر ذرات این آلودگی ها سریع تر کاهش می یابند.

وی افزود: با وقوع این رخداد غلظت بسیاری از ایستگاه های اندازه گیری ذرات معلق استان های خوزستان و ایلام معمولاً تا ۱۰ هزار میکروگرم بر متر مکعب غلظت گرد و غبار را ثبت کردند و بیشتر مناطق شرقی ایلام مناطق غربی و مرکزی استان خوزستان شاخص کیفیت هوا از ۵۰۰ واحد فراتر رفته است و میزان غلظت ذرات گرد و غبار نیز بالای ۱۰ هزار میکروگرم اندازه گیری شده است.

طهماسبی بیرگانی تصریح کرد: اگر بخواهم وضعیت فعلی را توضیح دهم به جز استان خوزستان بقیه مناطق در شرایط نسبتاً عادی قرار دارند اگرچه آلودگی هنوز به طور کامل از بین نرفته است اما به دلیل وزش باد شدید ذرات گرد و غبار درشت تر شده و اثر آنها کمتر احساس می شود.

وی افزود: به غیر از خوزستان سایر استان ها نظیر ایلام همدان و کرمانشاه تا حد زیادی به وضعیت عادی بازگشته اند و انتظار می رود تا پایان امروز حتی خوزستان نیز به حالت طبیعی نزدیک شود و غلظت آلودگی کاهش یابد بنابراین منشاء شرایط گرد و غبار کاملاً برون مرزی بوده که تا پایان امروز مشکلی نخواهیم داشت و از فردا هوای مناطق مذکور به حالت عادی برمی گردد.

طهماسبی بیرگانی درباره رایزنی با کشور های خارجی برای مقابله با پدیده گرد و غبار گفت: سازمان حفاظت محیط زیست از سال ۱۳۹۷ تاکنون اقدامات زیادی انجام داده و منشا داخلی و خارجی پدیده گرد و غبار را شناسایی کردیم همچنین برنامه عمل منطقه ای و زیرمنطقه ای با ۲ برش جنوب غرب و غرب و آسیانه میانه تهیه کردیم تا با کمک کشور های آسیانه میانه مانند ترکمنستان افغانستان و پاکستان پیش برویم. این برنامه عملیاتی را در یک کنفرانس منطقه ای با کشور های مرتبط در سال ۲۰۲۲ به اشتراک گذاشتیم و سال بعد مورد استقبال سازمان ملل قرار گرفت و یک کنفرانس بین المللی در سال ۲۰۲۳ برگزار شد.

دبیر ستاد ملی سیاست گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار افزود: تاکید اصلی این کنفرانس ها بر اجرای عملی این برنامه های عمل منطقه ای و زیرمنطقه ای بود کشور ما پیشنهاد برگزاری روز جهانی مقابله با توفان های ماسه و گرد و غبار را داد که پس از پیگیری در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد.

وی ادامه داد: تاکنون نشست های متعددی با مرکز آسیا و اقیانوسیه برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا (APDIM) داشته و رایزنی های زیادی با کشور های حاشیه خلیج فارس همچنین شرق و شمال شرق آسیای میانه و افغانستان و پاکستان داشتیم اما برای اقدام عملیاتی معمولا هر کشور باید به صورت مستقل عمل کند و این امکان وجود ندارد که به راحتی به جای دیگری رفته یا همکاری بین المللی فعال داشت.

طهماسبی بیرگانی با اشاره به برگزاری نشست های متعدد درباره حساسیت و خسارت هایی که این پدیده بر انسان و محیط زیست کشور دارند گفت: در اسفند سال گذشته قطعنامه ای به پیشنهاد ایران به مجمع عمومی محیط زیست سازمان ملل ارائه کردیم و چندین قطعنامه نیز پیشنهاد داده شد که همه آنها تصویب شدند.

دبیر ستاد ملی سیاست گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار افزود: همچنین در کاپ ۱۶ مقابله با بیابان زایی در کشور عربستان سعودی قطعنامه دیگری تصویب شد که مفاد بیانیه پایانی کنفرانس تهران را متعهد کرد که کشور های عضو کنوانسیون این موضوعات رعایت کنند اما اقدام عملی باید در خود کشور ها صورت گیرد.

وی اظهار کرد: با توجه به مساله تغییر اقلیم و کم بارشی که بر کشور ما و کشور های حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه تأثیرگذار است باید گفت که عربستان دارای ۹۰ میلیون هکتار مناطق غبارخیز است که فعالیت آن بر کشور ما نیز اثر داشته است.

دبیر ستاد ملی سیاست گذاری و مدیریت منابع مقابله با پدیده گردوغبار خاطرنشان کرد: ترکمنستان با ۶۷ میلیون هکتار عراق حدود ۳۲ میلیون هکتار سوریه تقریباً ۵ میلیون هکتار و کشور های دیگر مانند امارات قطر و یمن نیز با وسعت های مختلف مناطق گرد و غبارخیز دارند و جریان این خاک ها به سمت کشور ما هدایت می شود.

طهماسبی بیرگانی تصریح کرد: یکی از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست آن است که از طریق رایزنی ایجاد حساسیت کند اما با توجه به روابطی که با کشور های همسایه داریم تاکنون وارد مسائل حقوقی با کشور های دیگر نشده ایم که این تصمیم بر اساس صلاح دید وزارت امور خارجه اتخاذ شده است.

وی اظهار کرد: شاید در آینده علاوه بر تمام رایزنی ها نشست ها تفاهم نامه ها و بیانیه ها که اکنون بیش از ۱۰ تفاهم نامه دوجانبه و چندجانبه با کشور های حاشیه خلیج فارس داریم که متاسفانه عملی نشدند؛ اگر واقعاً اقدامی صورت نگیرد مجبور شویم بنا بر صلاحدید دستگاه دیپلماسی کشور به سمت طرح دعوی حقوقی حرکت کنیم.