قانون جدید چک برگشتی

چک برگشتی چیست و قانون جدید چه تغییراتی آورده؟ قانون جدید چک برگشتی که از سال 1397 تصویب شده و در سال های 1403 و 1404 هم پابرجاست، اومده تا مشکلات چک های بی محل رو کمتر کنه و دست وپنجه نرم کردن باهاشون رو هم برای مردم و هم برای سیستم قضایی آسون تر. در واقع، این قانون زندگی ما رو با چک ها زیر و رو کرده!

همه ما ممکنه تو معاملات روزمره، از خرید و فروش کوچیک گرفته تا کارهای بزرگ تر، با چک سروکار داشته باشیم. گاهی اوقات این برگه های به ظاهر ساده، می تونن دردسرهای حسابی درست کنن و کلی ما رو درگیر مراجع قانونی و بانک ها کنن. خب، حالا این قانون جدید چک برگشتی دقیقاً چی می گه و چه چیزهایی رو تغییر داده؟ هدفش اینه که هم صادرکننده ها و هم دریافت کننده های چک، تکلیفشون با این سند روشن باشه و ریسک معامله با چک کمتر بشه و امنیت مالی تو جامعه بالاتر بره.

چک برگشتی یا چک بی محل، اصلاً یعنی چی؟

قبل از اینکه سراغ جزئیات قانون جدید چک برگشتی بریم، بیاید ببینیم اصلا چک برگشتی یا بلامحل به چی می گن. وقتی شما یه چک رو می برید بانک و به هر دلیلی، بانک نمی تونه پولش رو بهتون پرداخت کنه، اون چک «برگشت می خوره» یا «بلامحل» اعلام میشه. این یعنی اون چیزی که صادرکننده چک قول داده بود، اتفاق نیفتاده و الان شما با یه برگه بی اعتبار از نظر پرداخت بانکی طرف هستید.

مهم ترین دلایلی که چک برمی گرده

حالا چرا یه چک ممکنه برگشت بخوره؟ دلایل مختلفی داره که خوبه باهاشون آشنا باشیم تا هم خودمون کمتر دچار مشکل بشیم و هم بدونیم اگه چکمون برگشت خورد، مشکل از کجاست. این موارد اصلی ترین دلایل برگشت خوردن چک هستن:

• کسری یا نبود پول کافی: این رایج ترین دلیله. صادرکننده، تو حسابش به اندازه مبلغ چک پول نداره یا حتی پولش تموم شده.
• عدم تطابق امضا: امضای روی چک با امضایی که تو بانک ثبت شده، فرق داره و بانک نمی تونه اون رو تایید کنه.
• قلم خوردگی یا ناخوانا بودن: اگه روی چک خط خوردگی باشه یا اطلاعاتش ناخوانا باشه، بانک پرداختش نمی کنه. البته در چک های صیادی این مورد کمتر پیش میاد چون اطلاعات تو سامانه ثبت میشن.
• مسدود بودن حساب: حساب صادرکننده چک به دستور خودش، مرجع قضایی یا به هر دلیل قانونی دیگه ای مسدود شده و امکان برداشت وجود نداره.
• چک های صیادی که تو سامانه ثبت نشدن: برای چک های جدید (صیادی)، اگه اطلاعات چک تو سامانه صیاد ثبت و تأیید نشده باشه، بانک اون رو پرداخت نمی کنه و اصلاً اعتبار یک چک واقعی رو نداره.
• دستور عدم پرداخت: صادرکننده چک یا حتی ذینفع (در موارد خاص)، ممکنه به بانک دستور بده که پول چک رو پرداخت نکنه. مثلاً اگه چک دزدیده شده باشه یا گم شده باشه.
• بسته بودن حساب: گاهی هم پیش میاد که حساب صادرکننده چک کلاً بسته شده و اصلاً حسابی وجود نداره که پولی ازش برداشت بشه.
• مغایرت مندرجات: برای چک های صیادی، اگه اطلاعاتی که روی برگه چک نوشته شده با اطلاعات ثبت شده تو سامانه صیاد یکی نباشه، بانک چک رو قبول نمی کنه.

شناخت این دلایل کمک می کنه تا هم موقع صادر کردن چک دقت بیشتری داشته باشیم و هم اگه چکمون برگشت خورد، بفهمیم مشکل از کجا آب می خوره و چطور باید پیگیریش کنیم.

قانون جدید چک، چه انقلابی به پا کرده؟ (اصلاحیه 1397، جاری در 1403-1404)

تا قبل از سال 1397، وضعیت چک های برگشتی یه دردسر بزرگ بود. پرونده های قضایی بی شمار و درگیری های طولانی، خیلی ها رو از کار با چک دلسرد کرده بود. اما از سال 1397 یه سری تغییرات اساسی تو قانون جدید چک برگشتی ایجاد شد که واقعاً ورق رو برگردوند. این تغییرات، که تا سال 1403 و 1404 هم همچنان پابرجا و معتبرن، با هدف افزایش امنیت، شفافیت و کم کردن دردسرهای چک به وجود اومدن.

تغییرات اصلی رو میشه تو چند بخش مهم خلاصه کرد که هم صادرکننده ها و هم دریافت کننده ها باید حسابی حواسشون بهشون باشه. این قانون اومده تا خیال همه رو از بابت چک، این ابزار مالی مهم، راحت تر کنه.

سامانه صیاد، قلب تپنده قانون جدید

یکی از بزرگترین و مهم ترین تغییرات، معرفی و اجباری شدن سامانه صیاد برای چک های جدید بود. دیگه مثل گذشته نیست که یه برگ چک رو دستی بنویسیم و بدیم دست مردم. حالا برای اعتبار داشتن یه چک، باید مراحل خاصی رو طی کنیم:

1. لزوم ثبت، تایید و انتقال چک های جدید: هر چک صیادی که صادر میشه، باید توسط صادرکننده توی سامانه صیاد (موجود در اپلیکیشن های پرداخت یا اینترنت بانک ها) ثبت بشه. بعدش، دریافت کننده هم باید همون چک رو توی سامانه تأیید کنه. حتی اگه بخواید چک رو به کس دیگه ای بدید (انتقال بدید)، این کار هم باید تو سامانه صیاد ثبت بشه.
2. چه اتفاقی می افته اگه چک صیادی رو ثبت نکنیم؟ اینجا یه نکته خیلی مهم وجود داره: اگه چک صیادی رو تو سامانه ثبت نکنید، اون برگه فقط یه سند عادی محسوب میشه و دیگه مزایای قانونی چک رو نداره! یعنی نه می تونید سریع از طریق دادگستری پیگیریش کنید و نه حساب های صادرکننده رو مسدود کنید. انگار یه کاغذ معمولی دستتون دارید.

این سامانه باعث شده تا هر چک یه شناسه یکتا داشته باشه و همه اطلاعاتش شفاف و قابل پیگیری باشه. اینجوری دیگه کلاهبرداری و سوءاستفاده از چک خیلی سخت تر میشه و کلی به امنیت معاملات کمک می کنه.

ممنوعیت چک در وجه حامل؛ خداحافظی با برگه های بی نام و نشان!

یه تغییر بزرگ دیگه این بود که دیگه نمی تونیم چک در وجه حامل صادر کنیم. قبلاً خیلی ها چک رو به اسم «در وجه حامل» می نوشتن و هرکسی که اون چک رو دستش داشت، می تونست پولش رو بگیره. این کار ریسک های زیادی داشت؛ مثلاً اگه چک گم می شد یا به دست آدم اشتباهی می افتاد، دردسر بزرگ می شد. قانون جدید چک برگشتی اومد و گفت چک حتماً باید به اسم یه فرد یا شرکت مشخص صادر بشه و نام ذینفع حتماً توش قید بشه. اینجوری امنیت چک ها چند برابر شد.

البته، چک های قدیمی که قبل از تصویب این قانون صادر شدن و در وجه حامل بودن، هنوز معتبرن. اما پیگیری و وصول اونا فرق می کنه و مثل چک های جدید نیست. برای اونا باید مسیرهای قانونی قبلی رو طی کنید که ممکنه کمی پیچیده تر و زمان برتر باشه.

پشت نویسی الکترونیکی، به جای امضاهای فیزیکی

یادتونه قبلاً برای انتقال چک، باید پشتش رو امضا می کردیم؟ این کار بهش می گفتن «پشت نویسی». قانون جدید چک برگشتی این فرآیند رو هم متحول کرده. حالا برای چک های صیادی، اگه می خواید چک رو به کس دیگه ای بدید (انتقال بدید)، دیگه نیازی به پشت نویسی فیزیکی روی برگه چک نیست. این کار هم باید از طریق سامانه صیاد انجام بشه. یعنی صادرکننده اولیه، دریافت کننده اول و حتی نفرات بعدی، همه باید تو سامانه، انتقال چک رو تأیید کنن.

این تغییر هم باعث شده تا ردگیری مالکیت چک خیلی راحت تر و دقیق تر بشه و از هرگونه سوءاستفاده یا ادعای دروغین جلوگیری کنه. به زبان ساده، همه چیز الکترونیکی و شفاف شده.

اجراییه سریع تر چک برگشتی، بدون نیاز به دادگاه

یکی از مهمترین مزایای قانون جدید چک برگشتی، کوتاه شدن مسیر رسیدگی به چک های برگشتیه. قبلاً اگه چکتون برگشت می خورد، باید کلی تو دادگاه ها می دوییدید و حکم می گرفتید تا بتونید پولتون رو وصول کنید. این فرآیند گاهی سال ها طول می کشید.

اما حالا برای چک های صیادی، اگه چکتون برگشت بخوره و گواهینامه عدم پرداخت رو از بانک بگیرید، می تونید مستقیم برید دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و درخواست «صدور اجراییه» بدید. این یعنی دیگه نیازی نیست برای اثبات طلب و گرفتن حکم دادگاه، مراحل طولانی رو طی کنید. قوه قضائیه، با بررسی مدارک، اگه شرایط لازم رو داشته باشید، مستقیم براتون اجراییه صادر می کنه و می تونید خیلی سریع تر دنبال پولتون باشید. این روش، واقعاً سرعت وصول چک رو چند برابر کرده و دردسرهای دارنده چک رو کم کرده.

عواقب و مجازات های سنگین برای صادرکننده چک برگشتی

خب، تا اینجا در مورد دلایل برگشت چک و تغییرات قانون جدید چک برگشتی حرف زدیم. حالا بریم سراغ بخش مهم و البته کمی ترسناک ماجرا: عواقب و مجازات های صدور چک برگشتی. باید بدونید که این موضوع اصلا شوخی بردار نیست و قانون برای متخلفین، مجازات های جدی در نظر گرفته.

آیا چک برگشتی زندان داره؟

این سوالی که خیلی ها می پرسن و جوابش کمی پیچیده ست. بله، چک برگشتی می تونه منجر به حبس بشه، اما نه همیشه! قانون جدید چک برگشتی، بین جنبه حقوقی و کیفری چک تفاوت قائل شده.

• جنبه حقوقی: شما هر زمان می تونید برای مطالبه وجه چک از طریق حقوقی اقدام کنید و پولتون رو پس بگیرید (البته اگر صادرکننده مال و اموالی داشته باشه). این بخش هیچ ربطی به زندان نداره.
• جنبه کیفری: اینجاست که پای زندان و مجازات های کیفری وسط میاد. اما برای اینکه یه چک جنبه کیفری پیدا کنه، باید یه سری شرایط خاص داشته باشه. مثلاً چک نباید بدون تاریخ، مشروط، تضمینی، سفید امضا یا در وجه حامل (برای چک های جدید) باشه و باید در مدت زمان قانونی برای شکایت کیفری اقدام کرده باشید. اگه چک این شرایط رو نداشته باشه، حتی اگه برگشت بخوره، صادرکننده به زندان نمیره و فقط جنبه حقوقی داره.

پس، اگه چک شما همه شرایط قانونی رو داشته باشه و در زمان مقرر اقدام کنید، بله، ممکنه صادرکننده به خاطر صدور چک بلامحل، علاوه بر پرداخت پول، به زندان هم بره.

یادتون باشه که همیشه همه چک های برگشتی جنبه کیفری ندارن و برای شکایت کیفری باید حتماً شرایط خاصی رعایت بشه. پس زود قضاوت نکنید و حتماً با یک مشاور حقوقی صحبت کنید.

مجازات های قانونی؛ از حبس تا محرومیت از دسته چک

مجازات های مربوط به صدور چک بلامحل (کیفری) با توجه به مبلغ چک، فرق می کنه. قانون جدید چک برگشتی، مجازات ها رو اینجوری دسته بندی کرده:

مبلغ چک	مجازات تقریبی
کمتر از 10 میلیون ریال (1 میلیون تومان)	حبس تا 6 ماه
10 تا 50 میلیون ریال (1 تا 5 میلیون تومان)	حبس 6 ماه تا 1 سال
بیشتر از 50 میلیون ریال (بیشتر از 5 میلیون تومان)	حبس 1 تا 2 سال و همچنین محرومیت 2 ساله از داشتن دسته چک

یه نکته مهم اینه که اگه یه نفر چندین چک برگشتی داشته باشه، مجموع مبالغ همه چک ها با هم حساب میشه تا مجازات تعیین بشه. پس اگه کسی با این قانون شوخی کنه، ممکنه خیلی جدی پشیمون بشه.

تأثیر چک برگشتی روی اعتبار بانکی و سوابق مالی شما

علاوه بر مجازات های قضایی، قانون جدید چک برگشتی، برای صادرکنندگان چک بلامحل، یه سری محدودیت ها و محرومیت های بانکی هم در نظر گرفته که واقعاً می تونه زندگی مالی آدم رو مختل کنه:

• نمیشه حساب جدید باز کرد یا کارت گرفت: تا زمانی که سوء اثر چک برگشتی پاک نشده باشه، صادرکننده نمی تونه حساب بانکی جدیدی باز کنه یا حتی کارت بانکی (چه نقدی و چه اعتباری) جدیدی دریافت کنه.
• حساب های دیگه هم مسدود میشن: بانک مرکزی، بعد از 24 ساعت از برگشت خوردن چک، اطلاعات رو به همه بانک ها و مؤسسات اعتباری میده. بعدش، وجوه تمام حساب ها و کارت های بانکی صادرکننده (تا سقف مبلغ چک) مسدود میشه. این یعنی ممکنه پول هایی که تو حساب های دیگه دارید، به خاطر یه چک برگشتی، غیرقابل دسترس بشن.
• قرض و وام بانکی خداحافظی! دریافت هرگونه تسهیلات بانکی، وام، یا حتی صدور ضمانت نامه های بانکی برای صادرکننده چک برگشتی ممنوع میشه. این خودش برای خیلی از کسب وکارها و افراد، یه فاجعه ست.
• عدم گشایش اعتبار اسنادی: کسانی که تو کار تجارت خارجی هستن، نمی تونن اعتبار اسنادی (LC) باز کنن که عملاً دستشون رو برای تجارت می بنده.

خلاصه که قانون جدید چک برگشتی حسابی دست بانک ها و قوه قضائیه رو باز گذاشته تا با کسانی که چک بی محل صادر می کنن، برخورد جدی داشته باشن تا فرهنگ پرداخت با چک تو جامعه بهبود پیدا کنه.

قدم به قدم برای وصول چک برگشتی چه کنیم؟

حالا فرض کنیم بدترین اتفاق افتاده و چکی که داشتید، برگشت خورده. خب، نباید ناامید شد! قانون جدید چک برگشتی، راه هایی رو برای پیگیری و وصول پول شما در نظر گرفته که با طی کردن اونا می تونید به حقتون برسید. بریم ببینیم باید چه کار کنیم.

قدم اول: گرفتن گواهینامه عدم پرداخت از بانک

اولین و مهمترین کاری که باید بکنید اینه که برید بانکی که چک روش کشیده شده و ازشون درخواست گواهینامه عدم پرداخت (یا همون برگشت زدن چک) رو بکنید. بانک با بررسی حساب صادرکننده، اگه دلایل کافی برای عدم پرداخت وجود داشته باشه (مثلاً نبود موجودی)، یه برگه بهتون میده که توش علت برگشت خوردن چک رو نوشته. این برگه، مهمترین مدرک شما برای شروع پیگیری های قانونیه.

یه نکته خیلی مهم: اگه قصد دارید از طریق کیفری (یعنی زندانی شدن صادرکننده) اقدام کنید، باید ظرف مدت شش ماه از تاریخ صدور چک، به بانک مراجعه کنید و گواهینامه عدم پرداخت رو بگیرید. همچنین بعد از گرفتن گواهینامه، باز هم شش ماه فرصت دارید که شکایت کیفری رو ثبت کنید. اگه از این زمان ها بگذره، دیگه نمی تونید از طریق کیفری پیگیری کنید و فقط می مونه مسیر حقوقی.

مسیرهای قانونی برای پس گرفتن پول چک

بعد از اینکه گواهینامه عدم پرداخت رو گرفتید، حالا نوبت انتخاب مسیره. قانون جدید چک برگشتی چند تا راه پیش روی شما میذاره:

راه حقوقی: دادخواست مطالبه وجه چک

این رایج ترین راهه. شما با در دست داشتن گواهینامه عدم پرداخت و خود چک، می تونید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برید و «دادخواست مطالبه وجه چک» رو ثبت کنید. تو این دادخواست، شما از دادگاه می خواید که صادرکننده رو مجبور به پرداخت مبلغ چک کنه. علاوه بر اصل مبلغ چک، می تونید درخواست «خسارت تأخیر تأدیه» (پول دیرکرد) و هزینه های دادرسی رو هم بکنید. این روش شامل حبس نمیشه اما شما رو به پولتون می رسونه.

راه کیفری: شکایت صدور چک بلامحل

اگه چکتون شرایط لازم برای شکایت کیفری رو داشته باشه (که قبلاً توضیح دادیم، مثل اینکه تضمینی یا مشروط نباشه) و در مهلت های قانونی اقدام کرده باشید، می تونید از صادرکننده چک شکایت کیفری کنید. این شکایت هم از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام میشه و در صورت اثبات جرم، صادرکننده چک علاوه بر پرداخت پول، ممکنه به حبس هم محکوم بشه.

راه ثبتی: اجراییه از طریق اداره ثبت (مخصوص چک های صیادی)

این یکی از مزایای جدید و خیلی خوب قانون جدید چک برگشتی برای چک های صیادیه. اگه چکتون صیادی باشه و برگشت بخوره، می تونید مستقیم به اداره ثبت اسناد و املاک محل مراجعه کنید و درخواست «اجراییه» بکنید. با این روش، اداره ثبت بدون نیاز به حکم دادگاه، مراحل وصول رو شروع می کنه و می تونه اموال صادرکننده رو توقیف کنه. این راه، سریع تر و کم هزینه تر از مسیر حقوقی دادگستریه.

راه بانکی: مسدود کردن حساب های صادرکننده

این هم یک امتیاز دیگه برای چک های صیادی برگشتیه. بعد از اینکه چکتون برگشت خورد و گواهینامه عدم پرداخت رو از بانک گرفتید، می تونید از همون بانک بخواهید که سایر حساب های صادرکننده چک رو تا سقف مبلغ چک، مسدود کنه. این کار جلوی این رو می گیره که صادرکننده پولش رو از حساب های دیگه برداره و عملاً فشار رو برای پرداخت چک بیشتر می کنه.

خسارت تأخیر تأدیه؛ پول دیرکرد رو چه جوری بگیریم؟

یکی از دردهای اصلی دارنده چک برگشتی اینه که علاوه بر اینکه پولش رو دیر می گیره، ارزش پول هم ممکنه کم بشه (به خاطر تورم). خوشبختانه قانون جدید چک برگشتی این موضوع رو هم پیش بینی کرده و به شما اجازه میده که علاوه بر اصل مبلغ چک، خسارت تأخیر تأدیه یا همون پول دیرکرد رو هم مطالبه کنید.

تعریف و مبنای قانونی خسارت تأخیر تأدیه

خسارت تأخیر تأدیه یعنی جبران ضرری که به خاطر دیرکرد در پرداخت بدهی به شما وارد شده. این خسارت از تاریخ سررسید چک شروع میشه و تا روزی که پول رو کامل دریافت می کنید ادامه داره. مبنای قانونی این خسارت، طبق تبصره ماده 2 قانون صدور چک و استفساریه مجلس شورای اسلامیه که مشخص کرده چطور باید این خسارت رو محاسبه کرد.

فرمول محاسبه خسارت تأخیر تأدیه

خب، حالا این خسارت چطور محاسبه میشه؟ بر اساس نظر مجمع تشخیص مصلحت نظام، مبنای محاسبه، «نرخ تورم» اعلامی توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامیه. یعنی دیگه مثل گذشته نیست که قاضی هرچی دلش خواست رای بده. همه چیز بر اساس نرخ رسمی تورم حساب میشه. این فرمول معمولاً پیچیده است و با توجه به شاخص های سالانه تورم که توسط بانک مرکزی اعلام میشه، محاسبه می گردد. البته در عمل، دادگاه ها یا کارشناسان رسمی دادگستری این کار رو انجام میدن، ولی مهم اینه که حق شما برای گرفتن این خسارت به رسمیت شناخته شده.

به عنوان مثال، اگه چکی به مبلغ ۱۰ میلیون تومان در تاریخ ۱ اردیبهشت ۱۴۰۳ سررسید شده و در تاریخ ۱ مهر ۱۴۰۳ پرداخت بشه، خسارت تأخیر تأدیه برای این ۵ ماه، بر اساس نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی برای اون دوره محاسبه میشه.

غیر از خسارت تأخیر تأدیه، شما می تونید هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیلتون رو هم مطالبه کنید. پس حواستون باشه که همه این ها جزو حقوق شماست و نباید ازشون بگذرید.

چطور سوء اثر چک برگشتی رو پاک کنیم؟ (راه و چاهش اینجاست!)

صادرکننده چک برگشتی که به هر دلیلی دچار مشکل شده، حتماً دلش می خواد هرچه زودتر سوء اثر چک رو از سوابقش پاک کنه تا بتونه دوباره دسته چک بگیره، حساب باز کنه و از تسهیلات بانکی استفاده کنه. قانون جدید چک برگشتی برای رفع سوء اثر هم چند تا راه مشخص کرده که هم به نفع صادرکننده و هم دارنده چکه. بیاین ببینیم این راه ها چی هستن.

روش های رفع سوء اثر از چک برگشتی

بانک مرکزی، مسئول پاک کردن سوء اثر از سوابق بانکی شماست. این کار با انجام یکی از این مراحل انجام میشه:

1. موجودی رو تامین کن و چک پاس بشه: اگه صادرکننده مبلغ چک رو به حسابش واریز کنه و دارنده چک دوباره به بانک مراجعه کنه و چک پرداخت بشه، سوء اثر به سرعت رفع میشه.
2. کسری مبلغ رو واریز کن و درخواست مسدودی بده: اگه صادرکننده فقط کسری مبلغ رو بتونه جور کنه، می تونه اون رو به حسابش واریز کنه و از بانک بخواد که اون مبلغ رو مسدود کنه تا دارنده چک بیاد و بگیره. در این صورت، ظرف سه روز کاری، بانک به دارنده اطلاع میده و تا یک سال هم مبلغ مسدود می مونه.
3. لاشه چک رو به بانک تحویل بده: اگه دارنده چک، بعد از دریافت پولش، خود برگه چک رو به بانک تحویل بده، سوء اثر پاک میشه.
4. رضایت نامه رسمی از دارنده چک بگیر: اگه صادرکننده با دارنده چک به توافق برسه و دارنده چک راضی بشه، باید یه رضایت نامه رسمی (که تو دفتر اسناد رسمی تنظیم شده باشه) رو به بانک ارائه بده.
5. نامه رسمی از مراجع قضایی یا ثبتی بیار: اگه پرونده چک تو دادگاه یا اداره ثبت در حال پیگیری بوده و به نتیجه رسیده (مثلاً عملیات اجرایی تموم شده یا صادرکننده تبرئه شده)، با ارائه نامه رسمی از اون مراجع، سوء اثر برداشته میشه.
6. سه سال از تاریخ صدور گواهینامه بگذره (بدون شکایت): اگه هیچ کدوم از این راه ها نشد و هیچ دعوای حقوقی یا کیفری هم در مورد چک تو دادگاه مطرح نشده باشه، بعد از گذشت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت، سوء اثر چک به صورت خودکار پاک میشه.

چقدر طول می کشه تا سوء اثر پاک بشه؟

معمولاً بعد از اینکه یکی از این مراحل بالا رو انجام دادید و درخواست رفع سوء اثر رو به بانک دادید، حدود 7 تا 10 روز کاری طول می کشه تا اطلاعات تو سامانه بانک مرکزی به روز بشه و سوء اثر پاک بشه. اگه بعد از این مدت هنوز مشکل پابرجا بود، بهتره حضوری به بانکتون مراجعه کنید و پیگیری کنید.

نکات طلایی برای اینکه چکتون برگشت نخوره!

اگه دوست ندارید مثل بقیه سر از دادگاه و اداره ثبت دربیارید و دغدغه قانون جدید چک برگشتی رو داشته باشید، بهترین راه اینه که از برگشت خوردن چک جلوگیری کنید. هم صادرکننده ها و هم دریافت کننده ها باید یه سری نکات رو رعایت کنن تا این ابزار مالی، همیشه مفید و بی دردسر باقی بمونه. بیاین چند تا نکته مهم رو با هم مرور کنیم.

برای صادرکننده های چک:

اگه شما قراره چک بدید، این نکات رو حسابی گوشه ذهنتون داشته باشید:

• حواست به موجودی باشه: مهمترین چیز اینه که موقع کشیدن چک، مطمئن باشید پولش تو حساب هست. همیشه یه مقدار بیشتر از مبلغ چک هم تو حسابتون نگه دارید که اگه خطایی پیش اومد، دچار مشکل نشید.
• دقیق بنویس و امضا کن: از قلم مناسب استفاده کنید و همه اطلاعات رو واضح و بدون خط خوردگی بنویسید. امضاتون هم باید دقیقاً همون امضایی باشه که تو بانک ثبت کردید.
• چک صیادی رو ثبت کن: اگه چک صیادی صادر می کنید، حتماً بلافاصله بعد از نوشتن چک، اطلاعاتش رو تو سامانه صیاد ثبت کنید و از دریافت کننده بخواید که اون رو تأیید کنه. فراموش کردن این کار، چک شما رو به یه کاغذ عادی تبدیل می کنه.
• از چک های بی قید و شرط استفاده کن: تا جایی که میشه، از دادن چک های مشروط، تضمینی یا سفید امضا خودداری کنید. این چک ها می تونن دردسرهای حقوقی زیادی براتون ایجاد کنن.

برای دریافت کننده های چک:

اگه قراره چک دریافت کنید، این موارد رو مدنظر قرار بدید:

• وضعیت اعتباری صادرکننده رو چک کن: قبل از اینکه چک رو بگیرید، می تونید از طریق سامانه بانک مرکزی (با استفاده از شناسه صیادی چک) وضعیت اعتباری صادرکننده رو استعلام کنید و ببینید آیا چک برگشتی داره یا نه. اینجوری با چشم باز معامله می کنید.
• بعد از گرفتن چک، تاییدش کن: حتماً بعد از دریافت چک صیادی، وارد سامانه صیاد بشید و اون چک رو به نام خودتون تأیید کنید. اگه این کار رو نکنید، چک اعتبار قانونی نداره.
• چک در وجه حامل نگیر: با اینکه چک های قدیمی در وجه حامل هنوز معتبرن، اما برای چک های جدید صیادی، دیگه نباید چک در وجه حامل بگیرید. همیشه باید نام شما یا شرکتتون به عنوان ذینفع مشخص، تو چک قید و تو سامانه ثبت شده باشه.
• ادعای جعل چک: چی کار کنیم؟ گاهی اوقات ممکنه صادرکننده یا ذینفع ادعا کنه که چک جعل شده. در این صورت، باید سریعاً به بانک دستور عدم پرداخت رو بدید و بعدش از طریق مراجع قضایی پیگیر بشید. برای اثبات جعل، نیاز به اسناد و مدارک محکمه پسند دارید.

وضعیت چک های قدیمی در وجه حامل

همون طور که قبلاً گفتیم، قانون جدید چک برگشتی صدور چک در وجه حامل رو ممنوع کرده. اما تکلیف چک های قدیمی که قبل از این قانون صادر شدن و در وجه حامل بودن، چیه؟ خبر خوب اینه که این چک ها هنوز اعتبار دارن و می تونید برای وصولشون اقدام کنید. اما یه نکته مهم اینه که مسیر وصول این چک ها با چک های صیادی فرق می کنه. برای چک های در وجه حامل قدیمی، نمی تونید از مزایای سریع السیر قانون جدید (مثل صدور اجراییه مستقیم) استفاده کنید و باید مسیرهای قانونی قبلی رو طی کنید که ممکنه زمان برتر و پیچیده تر باشن. در این موارد، مشورت با یه وکیل متخصص چک، خیلی بهتون کمک می کنه.

چک تاریخ دار تا کی اعتبار داره؟

اگه چکی برگشت بخوره و دارنده چک هیچ اقدام حقوقی یا کیفری در مورد اون انجام نده، بعد از گذشت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت، سوء اثر چک به صورت خودکار از سوابق بانکی صادرکننده پاک میشه. این یعنی بعد از سه سال، بانک اطلاعات رو از سامانه یکپارچه بانک مرکزی حذف می کنه و صادرکننده دوباره می تونه از خدمات بانکی استفاده کنه. البته این شرط رو داره که تو این سه سال هیچ دعوایی بابت اون چک در مراجع قضایی مطرح نشده باشه.

اگر چک تو روز تعطیل صادر شد، چی؟

گاهی اوقات ممکنه یه چک رو تو روز تعطیل صادر کنن یا تاریخ سررسیدش بیفته به روز تعطیل. این موضوع خودش یه سوال رایجه. صدور چک تو روز تعطیل یا برای روز تعطیل، تفاوتی تو قابل وصول بودن اون نداره و چک اعتبار خودش رو حفظ می کنه. یعنی اگه موجودی تو حساب باشه، بانک باید اون رو پرداخت کنه.

اما یه فرق بزرگ وجود داره: اگه تاریخ چک بیفته تو روز تعطیل، اون چک دیگه جنبه کیفری نداره! چون چک تاریخ دار محسوب میشه و از نظر قانون جدید چک برگشتی، چک های مدت دار (یعنی چک هایی که تاریخ صدور و تاریخ سررسیدشون یکی نیست یا تو روز تعطیل صادر شدن) قابل تعقیب کیفری نیستن. پس، حتی اگه چک برگشت بخوره، دارنده چک فقط می تونه از طریق حقوقی پولش رو مطالبه کنه، نه کیفری.

عدم ثبت چک صیادی؛ دردسرهای بی شمار!

اگه چک صیادی که بهتون دادن، تو سامانه صیاد ثبت نشده باشه، باید بدونید که این برگه دیگه به عنوان «چک» قانونی محسوب نمیشه. این یعنی:

• فقط یه سند عادی محسوب میشه: مثل یه رسید یا قولنامه عادیه و مزایای سند تجاری رو از دست میده.
• وصول وجه از طریق مسیرهای قانونی سخت میشه: برای گرفتن پولتون، دیگه نمی تونید از مزایای سریع السیر قانون جدید چک برگشتی (مثل اجراییه از ثبت یا مسدود کردن حساب ها) استفاده کنید و باید با یه دادخواست عادی به دادگستری مراجعه کنید که فرآیند طولانی تری داره.
• امتیاز اعتباری صادرکننده در امان می مونه: از طرفی، اگه چکی تو سامانه ثبت نشده باشه و برگشت بخوره، تاثیر منفی روی امتیاز اعتباری صادرکننده نمی ذاره، چون اصلاً به عنوان «چک» تو سامانه بانکی ثبت نشده.

پس، برای اینکه از این دردسرها در امان باشید، همیشه مطمئن بشید که چک صیادی که دریافت می کنید، حتماً تو سامانه صیاد ثبت و تأیید شده باشه.

نتیجه گیری

خب، تا اینجا دیدیم که قانون جدید چک برگشتی چقدر تو سال های 1403 و 1404 مهم و تاثیرگذاره. این قانون اومده تا معاملات رو امن تر کنه و جلوی سواستفاده ها رو بگیره. با شناخت دقیق این قانون و رعایت نکات مربوط به صادر کردن و دریافت کردن چک، می تونیم از خیلی از دردسرها و مشکلات قضایی جلوگیری کنیم.

یادتون باشه که همیشه اطلاعاتتون رو به روز نگه دارید و در صورت بروز هرگونه مشکل یا ابهام، حتماً با متخصصین حقوقی مشورت کنید. یک مشاور خوب می تونه راهنماییتون کنه تا بهترین مسیر رو برای حفظ حقوق خودتون انتخاب کنید و خیالتون از بابت چک های زندگی تون راحت باشه. برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و پیگیری پرونده های چک برگشتی، می تونید با ما تماس بگیرید یا فرم مشاوره رایگان رو پر کنید.