مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی

پدیده برگشت خوردن چک که ناشی از عدم کفایت موجودی حساب صادرکننده است می تواند مشکلات و تبعات حقوقی و مالی متعددی را برای طرفین معامله به همراه داشته باشد. یکی از دغدغه های اصلی دارندگان چک برگشتی مدت زمانی است که طول می کشد تا سوء اثر چک از سوابق آنها رفع شود و بتوانند مجدداً به فعالیت های اقتصادی خود با آسودگی خاطر ادامه دهند.

برای دریافت مشاوره تخصصی در مورد چک برگشتی و نحوه شکایت به مقاله وکیل چک برگشتی مراجعه کنید.

در این مقاله با رویکردی حقوقی و با زبانی ساده و قابل فهم به بررسی جامع موضوع مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی در چارچوب قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران می پردازیم. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی به شهروندان و فعالان اقتصادی است تا با آگاهی از حقوق و تکالیف خود بتوانند در مواجهه با چک برگشتی بهترین تصمیمات را اتخاذ نمایند و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کنند.

برای آشنایی با نحوه و مراحل و مدارک شکایت چک برگشتی به مقاله شکایت چک برگشتی صیادی مراجعه کنید.

تعریف چک برگشتی و آثار حقوقی آن

چک برگشتی به چکی اطلاق می شود که به دلیل عدم کفایت موجودی حساب صادرکننده یا به دلایل قانونی دیگر از سوی بانک محال علیه (بانکی که چک برای وصول به آن ارائه شده است) پرداخت نشده و گواهی عدم پرداخت برای آن صادر شده باشد.

مقاله پیشنهادی: شکایت از چک ثبت نشده

مطابق قانون صدور چک برگشت خوردن چک آثار حقوقی متعددی را برای صادرکننده به دنبال دارد که از جمله مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مسدود شدن حساب های بانکی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به محض دریافت گواهی عدم پرداخت دستور مسدودی کلیه حساب های صادرکننده چک برگشتی را به تمامی بانک ها و مؤسسات اعتباری صادر می کند. این مسدودی شامل حساب های جاری سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت و بلند مدت و سایر حساب های بانکی صادرکننده می شود.
• ممنوعیت افتتاح حساب جدید: صادرکننده چک برگشتی تا زمان رفع سوء اثر از چک یا چک های برگشتی خود از افتتاح هرگونه حساب جدید در تمامی بانک ها و مؤسسات اعتباری ممنوع خواهد بود.
• عدم امکان دریافت تسهیلات بانکی: بانک ها و مؤسسات اعتباری از ارائه هرگونه تسهیلات و خدمات بانکی به صادرکنندگان چک برگشتی خودداری می کنند. این امر می تواند فعالیت های اقتصادی و تجاری صادرکننده را به شدت مختل نماید.
• ممنوعیت صدور دسته چک جدید: صادرکننده چک برگشتی تا زمان رفع سوء اثر از چک های برگشتی خود امکان دریافت دسته چک جدید را نخواهد داشت.
• طرح دعوای حقوقی و کیفری: دارنده چک برگشتی می تواند به منظور وصول مبلغ چک و خسارات وارده علیه صادرکننده در مراجع قضایی طرح دعوای حقوقی نماید. همچنین در صورتی که چک بدون تاریخ یا با تاریخ مؤخر صادر شده باشد صادرکننده ممکن است تحت تعقیب کیفری نیز قرار گیرد.
• محرومیت از برخی حقوق اجتماعی: در برخی موارد صادرکنندگان چک برگشتی ممکن است از برخی حقوق اجتماعی مانند شرکت در انتخابات تصدی مشاغل دولتی و غیره نیز محروم شوند.

فلذا با توجه به آثار و تبعات گسترده چک برگشتی رفع سوء اثر از آن از اهمیت بسزایی برخوردار است و صادرکنندگان باید در اسرع وقت نسبت به رفع سوء اثر چک های برگشتی خود اقدام نمایند.

روش های رفع سوء اثر چک برگشتی

قانون صدور چک و دستورالعمل های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران روش های مختلفی را برای رفع سوء اثر چک برگشتی پیش بینی کرده اند. صادرکننده چک برگشتی می تواند با استفاده از یکی از روش های زیر نسبت به رفع سوء اثر چک خود اقدام نماید :

۱. پرداخت وجه چک و ارائه لاشه چک به بانک

ساده ترین و سریع ترین روش رفع سوء اثر چک برگشتی پرداخت وجه چک به ذینفع و ارائه لاشه چک به بانک محال علیه است. در این روش صادرکننده باید مبلغ چک را به صورت نقدی یا از طریق حواله بانکی به حساب ذینفع واریز نماید و لاشه چک را از وی دریافت کند. پس از ارائه لاشه چک به بانک بانک مکلف است ظرف مدت ۲۴ ساعت نسبت به رفع سوء اثر از چک برگشتی اقدام نماید.

نکات مهم در خصوص این روش

• لاشه چک باید اصل باشد: تصویر یا کپی چک برای رفع سوء اثر قابل قبول نیست.
• لاشه چک باید بدون قلم خوردگی و مخدوش باشد: در صورت وجود قلم خوردگی یا خدشه در لاشه چک بانک ممکن است از پذیرش آن خودداری نماید.
• ذینفع چک باید لاشه چک را به صادرکننده تحویل دهد: همکاری ذینفع چک در این روش بسیار حائز اهمیت است.

توصیه می شود صادرکنندگان چک برگشتی در صورت امکان از این روش برای رفع سوء اثر چک خود استفاده نمایند زیرا این روش هم سریع ترین و هم کم هزینه ترین روش رفع سوء اثر محسوب می شود.

۲.  ارائه رضایت نامه رسمی از ذینفع چک

در صورتی که صادرکننده به لاشه چک دسترسی نداشته باشد می تواند از روش ارائه رضایت نامه رسمی از ذینفع چک برای رفع سوء اثر استفاده نماید. در این روش ذینفع چک باید با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی رضایت نامه رسمی خود را مبنی بر اعلام وصول مبلغ چک و عدم مطالبه آن تنظیم و به صادرکننده ارائه نماید. صادرکننده با ارائه رضایت نامه رسمی به بانک محال علیه می تواند نسبت به رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام کند.

نکات مهم در خصوص این روش:

• رضایت نامه باید رسمی و محضری باشد: رضایت نامه های عادی و دست نویس برای رفع سوء اثر قابل قبول نیستند.
• رضایت نامه باید به طور صریح و بدون ابهام رضایت ذینفع را برای رفع سوء اثر چک اعلام نماید.
• ذینفع چک باید شخصاً در دفتر اسناد رسمی حاضر شده و رضایت نامه را امضا نماید.

بهتر است قبل از مراجعه به دفتر اسناد رسمی با ذینفع چک هماهنگی های لازم انجام شود تا از بروز هرگونه مشکل و تأخیر در روند رفع سوء اثر جلوگیری گردد.

۳. واریز مبلغ چک به حساب سپرده مسدود شده

روش دیگر رفع سوء اثر چک برگشتی واریز مبلغ چک به حساب سپرده مسدود شده نزد بانک محال علیه است. در این روش صادرکننده باید مبلغ چک را به حساب سپرده ای که توسط بانک برای این منظور افتتاح می شود واریز نماید. پس از واریز وجه حساب سپرده مسدود شده و بانک به مدت ۲۴ ماه مبلغ چک را در این حساب نگهداری می کند. پس از گذشت ۲۴ ماه در صورتی که ذینفع چک برای وصول وجه آن مراجعه ننماید مبلغ چک به حساب صادرکننده مسترد شده و سوء اثر چک نیز به صورت خودکار رفع خواهد شد.

نکات مهم در خصوص این روش:

• حساب سپرده مسدود شده به نام صادرکننده چک افتتاح می شود.
• مبلغ چک باید به طور کامل به حساب سپرده واریز شود.
• رفع سوء اثر در این روش به صورت خودکار و پس از گذشت ۲۴ ماه انجام می شود.

این روش می تواند برای صادرکنندگانی که به لاشه چک یا رضایت نامه ذینفع دسترسی ندارند گزینه مناسبی باشد. با این حال لازم به ذکر است که رفع سوء اثر در این روش زمان بر بوده و ۲۴ ماه به طول می انجامد.

۴. گذشت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت

مطابق قانون صدور چک در صورتی که از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت چک سه سال تمام سپری شده باشد و صادرکننده در این مدت نسبت به رفع سوء اثر چک از طریق روش های دیگر اقدام نکرده باشد سوء اثر چک به صورت خودکار از سامانه بانک مرکزی رفع خواهد شد.

نکات مهم در خصوص این روش:

• محاسبه سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت (برگشت چک) آغاز می شود نه از تاریخ صدور چک.
• رفع سوء اثر در این روش به صورت خودکار و پس از گذشت سه سال انجام می شود.
• در این روش نیازی به مراجعه به بانک یا انجام اقدام خاصی از سوی صادرکننده نیست.

این روش طولانی ترین روش رفع سوء اثر چک برگشتی است و تنها در صورتی توصیه می شود که صادرکننده به هیچ یک از روش های دیگر دسترسی نداشته باشد.

۵. ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر

در برخی موارد ممکن است صادرکننده چک بتواند با ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر نسبت به رفع سوء اثر چک برگشتی خود اقدام نماید. این حالت معمولاً زمانی رخ می دهد که صادرکننده مدعی باشد که چک به ناحق برگشت خورده است یا اینکه ذینفع چک وجه چک را به طور کامل وصول نموده است اما از ارائه لاشه چک یا رضایت نامه رسمی خودداری می کند. در این صورت صادرکننده می تواند با طرح دعوای حقوقی در مراجع قضایی و اثبات ادعای خود حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر چک را دریافت و به بانک ارائه نماید.

نکات مهم در خصوص این روش:

• دریافت حکم قضایی مستلزم طی مراحل دادرسی و اثبات ادعا در دادگاه است.
• هزینه و زمان رسیدگی به پرونده های قضایی ممکن است قابل توجه باشد.
• نتیجه دادرسی و صدور حکم قضایی قطعی نیست و ممکن است با فرجام خواهی و تجدیدنظرخواهی مواجه شود.

توصیه اکید می شود قبل از اقدام به طرح دعوای قضایی با یک وکیل متخصص در امور چک مشورت نموده و از مشاوره حقوقی وی بهره مند شوید.

سامانه محچک و نقش آن در رفع سوء اثر

سامانه محچک سامانه ای است که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به منظور تسهیل و تسریع فرآیند رفع سوء اثر چک برگشتی راه اندازی شده است. این سامانه امکان استعلام وضعیت چک برگشتی پرداخت اینترنتی مبلغ چک و دریافت گواهی رفع سوء اثر را به صورت آنلاین و غیرحضوری فراهم می سازد.

مزایای استفاده از سامانه محچک:

• صرفه جویی در زمان و هزینه : با استفاده از سامانه محچک نیازی به مراجعه حضوری به بانک و دفاتر اسناد رسمی نیست و فرآیند رفع سوء اثر به صورت آنلاین انجام می شود.
• شفافیت و دسترسی آسان به اطلاعات : صادرکنندگان و ذینفعان چک می توانند به راحتی از طریق سامانه محچک وضعیت چک برگشتی و مراحل رفع سوء اثر را پیگیری نمایند.
• تسریع فرآیند رفع سوء اثر: سامانه محچک با تسهیل فرآیند پرداخت و ارائه مدارک به تسریع فرآیند رفع سوء اثر چک برگشتی کمک می کند.

برای استفاده از سامانه محچک صادرکنندگان چک برگشتی باید به وب سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مراجعه نموده و از طریق لینک مربوطه وارد سامانه محچک شوند. پس از ثبت نام و احراز هویت در سامانه می توانند از خدمات مختلف آن بهره مند گردند.

مشکلات و چالش های رفع سوء اثر چک برگشتی

علی رغم وجود روش های متعدد برای رفع سوء اثر چک برگشتی صادرکنندگان ممکن است در این فرآیند با مشکلات و چالش های مختلفی مواجه شوند. از جمله مهم ترین این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• عدم دسترسی به لاشه چک: در بسیاری از موارد صادرکنندگان به لاشه چک دسترسی ندارند به خصوص زمانی که چک به شخص ثالث منتقل شده باشد یا ذینفع چک همکاری لازم را برای تحویل لاشه چک نداشته باشد.
• عدم همکاری ذینفع چک برای ارائه رضایت نامه: در برخی موارد ذینفع چک علی رغم وصول مبلغ چک از ارائه رضایت نامه رسمی خودداری می کند. این امر می تواند فرآیند رفع سوء اثر را با مشکل مواجه نماید.
• پیچیدگی های حقوقی و قضایی: در مواردی که اختلاف حقوقی بین صادرکننده و ذینفع چک وجود داشته باشد رفع سوء اثر چک ممکن است مستلزم طرح دعوای قضایی و طی مراحل دادرسی طولانی باشد.
• عدم آگاهی از قوانین و مقررات: بسیاری از صادرکنندگان چک برگشتی از قوانین و مقررات مربوط به رفع سوء اثر چک آگاهی کافی ندارند و به همین دلیل ممکن است در فرآیند رفع سوء اثر با مشکل مواجه شوند.

در مواجهه با این مشکلات و چالش ها توصیه می شود صادرکنندگان چک برگشتی از مشاوره حقوقی وکیل متخصص در امور چک بهره مند شوند و با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود نسبت به رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام نمایند.

توصیه های حقوقی برای جلوگیری از برگشت خوردن چک و رفع سوء اثر آن

به منظور جلوگیری از برگشت خوردن چک و مواجهه با تبعات حقوقی آن و همچنین تسهیل فرآیند رفع سوء اثر در صورت وقوع توجه به نکات زیر ضروری است :

• همواره از صدور چک بدون پشتوانه مالی کافی خودداری نمایید. قبل از صدور چک از موجودی کافی حساب بانکی خود اطمینان حاصل کنید.
• در معاملات تجاری از دریافت چک های وعده دار و بدون تاریخ خودداری نمایید. چک باید به روز و با تاریخ صدور معتبر باشد.
• در صورت برگشت خوردن چک در اسرع وقت نسبت به رفع سوء اثر آن اقدام نمایید. تعلل در رفع سوء اثر می تواند تبعات حقوقی و مالی بیشتری را به دنبال داشته باشد.
• در صورت بروز اختلاف با ذینفع چک از مشاوره حقوقی وکیل متخصص در امور چک بهره مند شوید. وکیل می تواند شما را در اتخاذ بهترین تصمیمات حقوقی و حل و فصل اختلافات یاری نماید.
• با قوانین و مقررات مربوط به چک و رفع سوء اثر آن آشنا شوید. آگاهی از قوانین می تواند از بروز بسیاری از مشکلات حقوقی جلوگیری نماید.

مطابق قانون مسئولیت پرداخت وجه چک بر عهده صادرکننده است و صادرکننده باید همواره در قبال چک هایی که صادر می کند پاسخگو باشد. ضمانت اجرایی این مسئولیت مسدود شدن حساب ها ممنوعیت های بانکی و امکان طرح دعوای حقوقی و کیفری علیه صادرکننده است. فلذا رعایت نکات فوق و اتخاذ رویکرد مسئولانه در استفاده از چک می تواند از بروز مشکلات حقوقی و مالی ناشی از چک برگشتی جلوگیری نماید.

نتیجه گیری

رفع سوء اثر چک برگشتی فرآیندی مهم و ضروری برای دارندگان چک است که به دلایل مختلف با مشکل برگشت خوردن چک مواجه شده اند. قانونگذار روش های متعددی را برای رفع سوء اثر پیش بینی کرده است که صادرکنندگان می توانند با توجه به شرایط خود از یکی از این روش ها استفاده نمایند. مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی بسته به روش انتخابی متفاوت است و می تواند از ۲۴ ساعت (در صورت ارائه لاشه چک) تا سه سال (در صورت گذشت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت) متغیر باشد.

توصیه نهایی ما به شما این است که در صورت مواجهه با چک برگشتی در اسرع وقت با یک وکیل متخصص در امور چک مشورت نموده و از راهنمایی های حقوقی وی برای انتخاب بهترین روش رفع سوء اثر و پیگیری مراحل آن بهره مند شوید. همچنین بهتر است همواره از صدور چک بدون پشتوانه مالی کافی خودداری نموده و در معاملات تجاری خود دقت و احتیاط لازم را به کار گیرید تا از بروز مشکلات حقوقی و مالی ناشی از چک برگشتی جلوگیری نمایید.

پرسش و پاسخ های متداول

۱. چه مدت طول می کشد تا سوء اثر چک با ارائه لاشه چک رفع شود؟

با ارائه لاشه چک به بانک محال علیه سوء اثر چک ظرف مدت ۲۴ ساعت رفع خواهد شد.

۲. آیا امکان رفع سوء اثر چک بدون مراجعه حضوری به بانک وجود دارد؟

بله با استفاده از سامانه محچک بانک مرکزی امکان پرداخت مبلغ چک و دریافت گواهی رفع سوء اثر به صورت آنلاین و غیرحضوری وجود دارد.

۳. در صورت عدم دسترسی به لاشه چک و عدم همکاری ذینفع چه روشی برای رفع سوء اثر توصیه می شود؟

در این شرایط واریز مبلغ چک به حساب سپرده مسدود شده نزد بانک محال علیه می تواند گزینه مناسبی باشد. در این روش پس از گذشت ۲۴ ماه سوء اثر چک به صورت خودکار رفع خواهد شد.