نکات مهم در تقسیم دارایی ها و ارث در خانواده ها

تقسیم دارایی و ارث موضوعی بنیادین در روابط خانوادگی و حقوقی است که فارغ از جنبه های مالی ابعاد عمیق عاطفی و اجتماعی را نیز در بر می گیرد. تنظیم و انتقال دارایی ها پس از فوت نه تنها تعیین کننده ی سرنوشت اموال متوفی است بلکه می تواند روابط خانوادگی را استحکام بخشیده یا به چالش بکشاند. در جمهوری اسلامی ایران نظام حقوقی ارث بر پایه اصول فقه اسلامی و قوانین مدون استوار است و آگاهی از این چارچوب قانونی برای تمامی افراد جامعه به ویژه در زمان وقوع این رخداد اجتناب ناپذیر امری ضروری به شمار می رود. پیچیدگی های قوانین ارث و تقسیم ترکه گاه اختلافات خانوادگی را دامن زده و افراد را در مسیرهای حقوقی ناآشنا سرگردان می سازد. از این رو تبیین دقیق و شفاف این قوانین با زبانی ساده و در عین حال مستند می تواند گامی مؤثر در جهت ارتقای آگاهی حقوقی جامعه و کاهش دعاوی خانوادگی مرتبط با ارث باشد.

اگر به دنبال بهترین وکیل انحصار وراثت هستید پیشنهاد می‌کنیم با وکیل من تماس بگیرید. تیم حقوقی وکیل من با تخصص و تجربه در زمینه دعاوی مهریه آماده ارائه مشاوره و پیگیری حقوقی شما است.

تعریف حقوقی ارث و مفاهیم کلیدی مرتبط

از منظر حقوقی ارث عبارت است از انتقال قهری دارایی شخص متوفی به ورثه قانونی او. این انتقال بلافاصله پس از فوت متوفی و به حکم قانون صورت می گیرد و نیازی به اقدام خاصی از سوی وراث ندارد. به عبارت دیگر به محض فوت شخص ترکه یا ماترک او که شامل کلیه اموال حقوق و دیون وی است به وراث منتقل می شود. این انتقال قهری وجه تمایز اصلی ارث با سایر طرق انتقال مالکیت مانند بیع هبه یا وصیت است که همگی نیازمند اراده و اقدام مالک فعلی برای انتقال مال هستند.

مفاهیم کلیدی مرتبط با ارث که درک آن ها برای شناخت دقیق تر این حوزه حقوقی ضروری است عبارتند از :

• مورّث : به شخصی اطلاق می شود که فوت نموده و دارایی او به وراث منتقل می گردد.
• وارث : به شخصی گفته می شود که به موجب قانون حق دریافت ارث از متوفی را دارد. وراث بر اساس قانون مدنی به دو دسته وراث نسبی و وراث سببی تقسیم می شوند. وراث نسبی به خویشاوندان خونی متوفی و وراث سببی به زوج یا زوجه دائم متوفی اطلاق می گردد.
• ترکه (ماترک) : به کلیه اموال حقوق و دیون متوفی اطلاق می شود که پس از فوت او به وراث منتقل می گردد. ترکه شامل اموال منقول (مانند خودرو وجه نقد سهام) و غیرمنقول (مانند ملک زمین) حقوق مالی (مانند طلب از دیگران) و دیون (مانند بدهی های متوفی) می باشد.
• وصیت : عبارت است از عمل حقوقی که به موجب آن شخص می تواند تا ثلث (یک سوم) از دارایی خود را پس از فوت به شخص یا اشخاص معینی اختصاص دهد. وصیت می تواند به صورت تملیکی (انتقال مالکیت به موصی له) یا عهدی (تعیین وصی برای انجام امور) باشد.

مبانی قانونی ارث در جمهوری اسلامی ایران

نظام حقوقی ارث در ایران ریشه در فقه امامیه دارد و قوانین مربوط به آن در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران به ویژه در کتاب دوم (در ارث) و کتاب سوم (در وصیت) مدون شده است. ماده ۸۶۱ قانون مدنی موجبات ارث را دو امر می داند : نسب و سبب. نسب همان قرابت خونی و سببیّت رابطه زوجیت دائم است.

وراث نسبی بر اساس ماده ۸۶۲ قانون مدنی به سه طبقه تقسیم می شوند :

1. طبقه اول : پدر مادر اولاد و اولادِ اولاد.
2. طبقه دوم : اجداد برادر خواهر و اولادِ آن ها.
3. طبقه سوم : عمو عمه خاله دایی و اولادِ آن ها.

وراث هر طبقه در صورت وجود مانع ارث بردن وراث طبقه بعدی می شوند. به عبارت دیگر تا زمانی که از طبقه اول وارثی وجود داشته باشد نوبت به ارث بری طبقه دوم نمی رسد و به همین ترتیب تا زمانی که از طبقه دوم وارثی باشد طبقه سوم ارث نخواهد برد.

وراث سببی تنها شامل زوج یا زوجه دائم متوفی می شود. مطابق قانون مدنی سهم الارث زوج و زوجه با توجه به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی و همچنین جنسیت فرزندان متفاوت است. در صورت وجود فرزند سهم الارث زوجه یک هشتم از ترکه و سهم الارث زوج یک چهارم از ترکه خواهد بود. در صورت عدم وجود فرزند سهم الارث زوجه یک چهارم و سهم الارث زوج نصف ترکه است. لازم به ذکر است که زوجه از اموال منقول و غیرمنقول ارث می برد اما در خصوص اموال غیرمنقول سهم الارث زوجه از عرصه (زمین) نیست و فقط از اعیانی (ساختمان) ارث می برد.

اصطلاحات تخصصی حقوقی در حوزه ارث

در مباحث مربوط به ارث اصطلاحات تخصصی حقوقی متعددی به کار می رود که آشنایی با آن ها برای درک بهتر موضوع ضروری است. در ادامه به برخی از این اصطلاحات اشاره می شود :

• ضمانت اجرایی : به معنای پشتوانه قانونی برای اجرای یک حکم یا قانون است. در حوزه ارث قوانین مدنی و رویه های قضایی ضمانت اجرایی برای تقسیم صحیح ترکه و احقاق حقوق وراث محسوب می شوند. به عنوان مثال اگر یکی از وراث از تقسیم عادلانه ترکه امتناع کند سایر وراث می توانند با مراجعه به دادگاه و طرح دعوای تقسیم ترکه از ضمانت اجرایی قانون برای الزام وی به انجام این امر بهره مند شوند.
• عقد لازم و عقد جایز : در حقوق قراردادها عقد لازم به قراردادی گفته می شود که هیچ یک از طرفین نمی توانند به صورت یک طرفه آن را فسخ کنند مگر در موارد قانونی مشخص. در مقابل عقد جایز قراردادی است که هر یک از طرفین می توانند آن را به صورت یک طرفه فسخ نمایند. وصیت نامه به عنوان یک عمل حقوقی یک طرفه در زمره عقود جایز قرار می گیرد و موصی می تواند تا زمان فوت خود از وصیت خود رجوع کند و آن را تغییر دهد.
• مسئولیت مدنی : به معنای تعهد قانونی شخص به جبران خسارت وارده به دیگری است. در حوزه ارث مسئولیت مدنی می تواند در مواردی مانند تصرف غیرقانونی در ترکه توسط یکی از وراث پنهان کردن یا از بین بردن اموال ترکه یا عدم پرداخت دیون متوفی مطرح شود. در این موارد شخص مسئول ملزم به جبران خسارت وارده به سایر وراث یا طلبکاران خواهد بود.
• اهلیت قانونی : به معنای داشتن صلاحیت قانونی برای انجام اعمال حقوقی است. برای اینکه شخصی بتواند وارث محسوب شود باید اهلیت قانونی داشته باشد. اهلیت قانونی شامل اهلیت تمتع (صلاحیت دارا شدن حق) و اهلیت استیفا (صلاحیت اعمال حقوق) است. هر فردی که زنده متولد شود دارای اهلیت تمتع است اما برای اعمال حقوق خود (مانند مطالبه سهم الارث) باید به سن بلوغ و رشد رسیده باشد و از سلامت عقل برخوردار باشد.
• حَجب : به معنای محروم شدن وارث از ارث بردن به دلیل وجود وارث نزدیک تر به متوفی است. حجب در دو نوع حجب حرمانی و حجب نقصانی قابل تصور است. در حجب حرمانی وارث به طور کلی از ارث محروم می شود (مانند وجود فرزند برای متوفی که مانع ارث بردن نوه ها می شود). در حجب نقصانی سهم الارث وارث کاهش می یابد (مانند وجود فرزند برای زوجه که سهم الارث او را از یک چهارم به یک هشتم کاهش می دهد).

ساختار منظم تقسیم ترکه و مراحل آن

تقسیم ترکه فرآیندی حقوقی است که نیازمند رعایت مراحل قانونی و طی تشریفات خاصی است. به طور کلی مراحل تقسیم ترکه را می توان به شرح زیر خلاصه نمود :

1. اخذ گواهی انحصار وراثت : اولین گام برای تقسیم ترکه دریافت گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی است. برای دریافت این گواهی وراث باید مدارکی مانند گواهی فوت شناسنامه و کارت ملی متوفی و وراث عقدنامه (در صورت وجود زوج یا زوجه) و وصیت نامه (در صورت وجود) را به شورا ارائه نمایند. گواهی انحصار وراثت سند رسمی است که اسامی وراث قانونی و نسبت آن ها با متوفی را مشخص می کند.
2. تعیین و ارزیابی ترکه : پس از صدور گواهی انحصار وراثت لازم است ترکه به طور دقیق تعیین و ارزیابی شود. این امر شامل شناسایی کلیه اموال منقول و غیرمنقول حقوق و دیون متوفی است. ارزیابی ترکه معمولاً توسط کارشناس رسمی دادگستری صورت می گیرد.
3. پرداخت دیون و اجرای وصیت : قبل از تقسیم ترکه بین وراث لازم است دیون متوفی (مانند بدهی های بانکی مهریه زوجه مالیات بر ارث) و وصیت متوفی (در صورت وجود وصیت نامه معتبر) از محل ترکه پرداخت و اجرا شود. لازم به ذکر است که وصیت متوفی فقط تا سقف یک سوم از ترکه نافذ است و مازاد بر آن نیاز به تنفیذ وراث دارد.
4. تقسیم ترکه بین وراث : پس از پرداخت دیون و اجرای وصیت مابقی ترکه بین وراث قانونی بر اساس قانون ارث تقسیم می شود. تقسیم ترکه می تواند به صورت توافقی بین وراث یا از طریق دادگاه انجام شود. در صورت توافق وراث می توانند با تنظیم تقسیم نامه رسمی یا صلح نامه ترکه را بین خود تقسیم نمایند. در صورت عدم توافق هر یک از وراث می توانند با طرح دعوای تقسیم ترکه در دادگاه از دادگاه تقاضای تقسیم ترکه را بنمایند. دادگاه پس از رسیدگی و احراز حقوق وراث حکم به تقسیم ترکه صادر می کند.

نکات عملی و راهکارهای حقوقی در تقسیم ارث

رعایت نکات عملی و آگاهی از راهکارهای حقوقی می تواند فرآیند تقسیم ارث را تسهیل نموده و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری کند. در ادامه به برخی از این نکات و راهکارها اشاره می شود :

• تنظیم وصیت نامه : تنظیم وصیت نامه توسط شخص در زمان حیات می تواند نقش مهمی در تعیین تکلیف بخشی از اموال و جلوگیری از اختلافات احتمالی پس از فوت داشته باشد. توصیه می شود افراد برای تعیین تکلیف ثلث اموال خود و همچنین تعیین وصی برای انجام امور پس از فوت نسبت به تنظیم وصیت نامه رسمی اقدام نمایند.
• توافق وراث : بهترین و کم هزینه ترین راه برای تقسیم ترکه توافق وراث بر سر نحوه تقسیم است. وراث می توانند با گفتگو و تعامل سازنده به یک توافق منصفانه و عادلانه دست یابند و از مراجعه به دادگاه و صرف زمان و هزینه دادرسی جلوگیری کنند.
• استفاده از مشاوره حقوقی : در صورت بروز ابهام یا اختلاف در فرآیند تقسیم ارث مشورت با وکیل متخصص در امور ارث و وصیت می تواند راهگشا باشد. وکیل متخصص با آگاهی از قوانین و رویه های قضایی می تواند به وراث در درک حقوق و تکالیف خود یافتن راهکارهای قانونی مناسب و حل و فصل اختلافات کمک نماید.
• طرح دادخواست قانونی : در صورت عدم توافق وراث بر سر تقسیم ترکه هر یک از وراث می تواند با مراجعه به دادگاه صالح و طرح دادخواست تقسیم ترکه از دادگاه تقاضای رسیدگی و صدور حکم تقسیم را بنماید. دادخواست تقسیم ترکه باید به دادگاه عمومی حقوقی آخرین محل سکونت متوفی تقدیم شود.
• مراحل رسیدگی قضایی : رسیدگی به دعوای تقسیم ترکه در دادگاه شامل مراحلی مانند ثبت دادخواست تعیین وقت رسیدگی برگزاری جلسات دادرسی ارجاع امر به کارشناس (در صورت نیاز به ارزیابی ترکه) صدور حکم و اجرای حکم می باشد. فرآیند رسیدگی قضایی ممکن است زمان بر و مستلزم صرف هزینه دادرسی باشد.

زبان رسمی و محافظه کارانه در ارائه توصیه های حقوقی

در ارائه توصیه های حقوقی مرتبط با ارث استفاده از زبان رسمی و محافظه کارانه امری ضروری است. چرا که قوانین و رویه های قضایی ممکن است در موارد خاص تفسیرهای متفاوتی داشته باشند و نتایج حقوقی همواره قطعی و قابل پیش بینی نباشد. لذا در ارائه پیشنهادات و راهکارها باید از عباراتی نظیر “توصیه می شود” “بهتر است” “ممکن است” “مطابق با قانون” و “احتمال دارد” استفاده شود و از ارائه توصیه های قطعی و مطلق خودداری گردد.

به عنوان مثال به جای اینکه به طور قطعی گفته شود “وراث باید دادخواست تقسیم ترکه ارائه دهند” بهتر است گفته شود “در صورت عدم توافق وراث توصیه می شود برای احقاق حقوق خود ممکن است نیاز به طرح دادخواست تقسیم ترکه در دادگاه باشد.” یا به جای عبارت “مطابق قانون سهم الارث زوجه … است” بهتر است از عبارت ” مطابق با قانون مدنی سهم الارث زوجه می تواند … باشد” استفاده شود چرا که ممکن است شرایط خاصی (مانند وجود مانع ارث) در پرونده وجود داشته باشد که بر نتیجه نهایی تأثیرگذار باشد.

ارجاع به قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران

در مباحث حقوقی مرتبط با ارث استناد به قوانین و مقررات معتبر جمهوری اسلامی ایران از جمله قانون مدنی قانون امور حسبی قانون مالیات های مستقیم و آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. ارجاع دقیق به مواد قانونی و ذکر شماره ماده و قانون مربوطه به مستندسازی مطالب و افزایش اعتبار حقوقی آن ها کمک می کند.

به عنوان مثال در بحث طبقات وراث می توان به مواد ۸۶۲ تا ۸۶۶ قانون مدنی اشاره نمود. در خصوص سهم الارث زوج و زوجه می توان به مواد ۹۱۳ و ۹۴۰ قانون مدنی استناد کرد. برای مبحث وصیت می توان به مواد ۸۲۵ تا ۸۶۰ قانون مدنی مراجعه نمود. همچنین در موارد خاص بررسی آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور که تفاسیر حقوقی رسمی از قوانین ارائه می دهند می تواند بسیار مفید باشد. برای مثال رای وحدت رویه شماره ۸۱۰ دیوان عالی کشور در خصوص ارث زوجه از عرصه اموال غیرمنقول از جمله آرای مهم و تأثیرگذار در این زمینه است.

مشاوره های عملی برای حل مسائل حقوقی ارث

مسائل حقوقی مربوط به ارث اغلب پیچیده و حساس هستند و نیازمند بررسی دقیق شرایط و جزئیات هر پرونده به صورت جداگانه می باشند. با این حال برخی مشاوره های عملی و کلی می توانند در حل و فصل این مسائل و استیفای حقوق افراد راهگشا باشند :

• شناسایی دقیق وراث قانونی : اولین قدم برای حل مسائل ارث شناسایی دقیق وراث قانونی متوفی است. برای این منظور باید به گواهی انحصار وراثت مراجعه نمود و اطمینان حاصل کرد که تمامی وراث قانونی در آن قید شده اند. در صورت وجود ابهام یا اختلاف در خصوص وراث می توان از طریق دادگاه اقدام به رفع ابهام و تعیین وراث قانونی نمود.
• تعیین دقیق ترکه : پس از شناسایی وراث گام بعدی تعیین دقیق ترکه است. باید کلیه اموال حقوق و دیون متوفی به طور کامل شناسایی و ارزیابی شود. در صورت وجود اختلاف نظر بین وراث در خصوص ارزش ترکه می توان از کارشناس رسمی دادگستری برای ارزیابی اموال کمک گرفت.
• تلاش برای توافق و سازش : همواره تلاش برای توافق و سازش بین وراث بهترین راه حل برای مسائل ارث است. وراث باید با گفتگو و تعامل مثبت به دنبال راهکارهای مسالمت آمیز برای تقسیم ترکه باشند. در صورت نیاز می توان از میانجی گر یا وکیل متخصص برای تسهیل فرآیند مذاکره و رسیدن به توافق کمک گرفت.
• مراجعه به دادگاه در صورت لزوم : در صورتی که توافق بین وراث امکان پذیر نباشد ناگزیر از مراجعه به دادگاه و طرح دعوای حقوقی خواهید بود. در این مرحله ضروری است با وکیل متخصص مشورت نموده و با ارائه مستندات و دلایل قانونی از حقوق خود دفاع نمایید.
• پیگیری مستمر پرونده : فرآیند رسیدگی قضایی در دعاوی ارث ممکن است زمان بر باشد. لذا لازم است وراث با پیگیری مستمر پرونده و همکاری با وکیل خود فرآیند رسیدگی را به پیش ببرند و از حقوق خود به نحو احسن دفاع نمایند.

نتیجه گیری تحلیلی و منطقی

موضوع ارث و تقسیم دارایی ها در خانواده ها از جمله مسائل مهم و حساس حقوقی است که نیازمند آگاهی و دقت فراوان است. قوانین ارث در جمهوری اسلامی ایران بر پایه اصول فقه اسلامی و قوانین مدون چارچوب مشخصی را برای انتقال قهری دارایی ها پس از فوت تعیین نموده اند. با این حال پیچیدگی های این قوانین و اختلافات احتمالی بین وراث ایجاب می کند که افراد با آگاهی از حقوق و تکالیف خود و با استفاده از راهکارهای قانونی مناسب نسبت به حل و فصل مسائل ارث اقدام نمایند.

در نهایت تأکید بر اهمیت مشورت با وکیل و متخصص حقوقی در امور ارث و وصیت امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. وکیل متخصص با دانش و تجربه خود می تواند به افراد در درک بهتر قوانین یافتن راهکارهای قانونی مناسب و دفاع از حقوق خود در مراجع قضایی کمک نماید. پیشگیری از اختلافات احتمالی از طریق تنظیم وصیت نامه تلاش برای توافق و سازش بین وراث و استفاده از مشاوره حقوقی در مراحل اولیه بروز اختلاف همگی می توانند نقش مهمی در تسهیل فرآیند تقسیم ارث و کاهش دعاوی خانوادگی مرتبط با آن داشته باشند.

بخش پرسش و پاسخ

پرسش ۱ : آیا امکان محروم کردن یکی از فرزندان از ارث وجود دارد؟

پاسخ : مطابق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران محروم کردن وراث قانونی از ارث به طور کلی امکان پذیر نیست. مگر در موارد خاص و به موجب قانون. یکی از موارد محدود وصیت به محرومیت است که در فقه امامیه و برخی از نظام های حقوقی پذیرفته شده است اما در قانون مدنی ایران این موضوع محل اختلاف نظر است و رویه قضایی مشخصی در این خصوص وجود ندارد. با این حال حتی در صورت پذیرش وصیت به محرومیت این وصیت تنها در خصوص ثلث ترکه نافذ خواهد بود و نسبت به دو سوم دیگر ترکه قوانین ارث اعمال خواهد شد. همچنین وجود موانع ارث مانند قتل مورث توسط وارث یا کفر وارث می تواند موجب محرومیت از ارث شود. اما این موارد استثنایی بوده و نیازمند اثبات قانونی هستند. به طور کلی توصیه می شود به جای تلاش برای محروم کردن وراث از ابزارهای قانونی دیگر مانند وصیت تا ثلث برای تعیین تکلیف بخشی از اموال و یا انتقال اموال در زمان حیات (مانند هبه یا صلح) استفاده شود.

پرسش ۲ : اگر یکی از وراث از تقسیم ترکه همکاری نکند چه باید کرد؟

پاسخ : در صورتی که یکی از وراث از همکاری در فرآیند تقسیم ترکه امتناع کند سایر وراث می توانند از طریق قانونی اقدام نمایند. اولین گام اخذ گواهی انحصار وراثت است. پس از دریافت گواهی وراث می توانند به شورای حل اختلاف مراجعه و درخواست تقسیم ترکه را مطرح نمایند. در صورتی که شورای حل اختلاف نتواند بین وراث صلح و سازش برقرار کند پرونده به دادگاه عمومی حقوقی ارجاع خواهد شد. در دادگاه هر یک از وراث می توانند با طرح دعوای تقسیم ترکه از دادگاه تقاضای صدور حکم تقسیم را بنمایند. دادگاه پس از رسیدگی و احراز حقوق وراث حکم به تقسیم ترکه صادر می کند و در صورت لزوم اجرای حکم توسط مأمورین اجرای احکام صورت خواهد گرفت. لازم به ذکر است که در فرآیند رسیدگی قضایی استفاده از وکیل متخصص می تواند به احقاق حقوق وراث و تسریع فرآیند رسیدگی کمک شایانی نماید.

پرسش ۳ : مالیات بر ارث چگونه محاسبه و پرداخت می شود؟

پاسخ : مالیات بر ارث مالیاتی است که به ترکه متوفی تعلق می گیرد و وراث ملزم به پرداخت آن هستند. قانون مالیات های مستقیم مقررات مربوط به مالیات بر ارث را تعیین نموده است. نرخ مالیات بر ارث بر اساس طبقه وراث و نوع اموال ترکه متفاوت است. وراث طبقه اول (پدر مادر همسر فرزندان) کمترین نرخ مالیات و وراث طبقات بعدی نرخ های بالاتری را پرداخت می کنند. همچنین نرخ مالیات بر ارث برای اموال منقول و غیرمنقول متفاوت است.

برای محاسبه و پرداخت مالیات بر ارث وراث باید پس از فوت متوفی اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی مربوطه تسلیم نمایند. در این اظهارنامه اطلاعات مربوط به ترکه و وراث درج می شود. اداره مالیات پس از بررسی اظهارنامه و ارزیابی ترکه برگ تشخیص مالیات بر ارث را صادر می کند. وراث ملزم به پرداخت مالیات بر ارث ظرف مهلت قانونی (معمولاً شش ماه از تاریخ فوت) می باشند. عدم پرداخت مالیات در مهلت مقرر مشمول جریمه خواهد شد. لازم به ذکر است که برخی از اموال ترکه مانند اثاثیه منزل و وجه نقد تا سقف معینی از مالیات بر ارث معاف هستند. برای اطلاع دقیق از نرخ ها معافیت ها و مهلت های پرداخت مالیات بر ارث مراجعه به قانون مالیات های مستقیم و اداره امور مالیاتی توصیه می شود.

پیشنهاد مراجعه به وکیل یا مراجع قانونی

با توجه به پیچیدگی های قوانین ارث و وصیت و اهمیت رعایت دقیق تشریفات قانونی در فرآیند تقسیم ترکه توصیه اکید می شود که افراد در مواجهه با مسائل حقوقی ارث از مشاوره حقوقی وکلای متخصص در این زمینه بهره مند شوند. وکیل متخصص با آگاهی از قوانین و رویه های قضایی می تواند به شما در درک حقوق و تکالیف خود یافتن راهکارهای قانونی مناسب و دفاع از حقوق خود در مراجع قضایی کمک نماید.

علاوه بر وکیل مراجع قانونی مانند شورای حل اختلاف و دادگاه های عمومی حقوقی نیز مرجع رسیدگی به دعاوی و اختلافات مربوط به ارث می باشند. در صورت بروز اختلاف بین وراث و عدم امکان حل و فصل مسالمت آمیز آن مراجعه به این مراجع قانونی و طرح دعوای حقوقی می تواند راهکار نهایی برای استیفای حقوق افراد باشد.