۳ پرده از بحران ریزگردها در ایران

به گزارش تیتروز فرارو نوشت: به تازگی و بر اساس داده های اداره هواشناسی خوزستان میزان ریزگردها در اهواز به شاخص ۲ هزار و ۱۵۹ میکروگرم رسیده که این عدد ۱۵ برابر بیشتر از شاخص های جهانی است. به طور کلی کیفیت هوای ۱۲ شهر استان خوزستان به دلیل آلودگی هوا در وضعیت نامطلوبی قرار گرفته است. در سال های گذشته هم در چندین نوبت شاهد بوده ایم که شهر اهواز به دلیل بحران گرد و غبار به عنوان آلوده ترین شهر جهان معرفی شده است.

گزارش های رسمی حاکی از آن هستند که اهواز در برخی سال ها نظیر سال های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ بیش از ۲۵۰ روز آلوده در سال داشته است. آمارهای سازمان محیط زیست در سال ۱۴۰۲ حاکی از این هستند که بیش از ۷۰ درصد روزهای سال در خوزستان دارای شاخص هوای ناسالم برای گروه های حساس یا کل جمعیت بوده است. نکته قابل تامل اینکه به تازگی در پی اوج گیری بحران گرد و غبارِ ناشی از ریزگردها در خوزستان شاهد بوده ایم که اعلام شده ۸۰۲ نفر راهی بیمارستان ها شده اند.

واضح است که بحران ریزگردها در ایران جدی است و روز به روز ابعاد جدی تری را نیز پیدا می کند. از این رو اینطور به نظر می رسد که در خوانش این بحران بایستی ۳ نکته را مد نظر داشت.

۱- ریشه بحران ریزگردها چیست؟

در رابطه با این سوال که ریشه های بحران ریزگردها در ایران چه هستند باید ۳ مولفه را مد نظر داشت. اول اینکه گرم شدن فزاینده آب و هوا که تا حدی ناشی از تغییرات اقلیمی است موجب شده تا منابع آبی در نتیجه کاهش شدید بارندگی ها کاهش یابند و حتی از بین بروند و عملا بسترهای مساعدی برای حرکت گرد و غبار فراهم شود. این مساله در مناطق شرقی ایران که با بادهای ۱۲۰ روز سیستان مواجه هستند ابعاد جدی تری را به خود می گیرد.

اکنون بخش قابل توجهی از تالاب ها در خاک عراق و یا استان خوزستان ایران خشک شده اند که این مساله سبب شده بحران ریزگردها در هر دو کشور ایرامن و عراق ماهیت بحرانی به خود بگیرد. در این میان اقدامات انسانی در قالب هایی نظیر استفاده غیراصولی از منابع آبی هم سبب شده تا بحران ریزگردها زمینه های مساعدی را برای اوج گیری پیدا کند.

نکته دوم اینکه بحران ریزگردها در ایران ابعاد بین المللی هم دارد اما متاسفانه آنطور که باید و شاید شاهد همکاری های بین المللی برای مهار این بحران میان کشورهای منطقه نیستیم. عراق سوریه عربستان و افغانستان دارای مناطقی خشک و متروکه هستند که باد ریزگردها را از این کشورها وارد ایران می کند با این حال هنوز یک همکاری جدی میان این دسته از کشورها برای مهار بحران مشاهده نمی شود. البته که تشدید تنش های امنیتی در منطقه خود سبب شده تا موانعی جدی در مسیر همکاری این دسته از کشورها برای حل بحران ریزگردها ایجاد شود.

و سوم اینکه در سطح حکمرانی نیز بیش از آنکه شاهد ارائه راهکارهای جدی برای حل مساله در ایران باشیم رویکردهای فرسایشی حاکم است که رهاوردی جز بدتر شدن سال به سال بحران ریزگردها در ایران را تولید نمی کند. از این رو از منظر نگاه جریان حکمرانی به بحران ریزگردها نیز با چالش رو به رو هستیم و باید در این رابطه بحران مذکور به اولویت محوری سیاستگذاران در کشورمان تبدیل شود.

۲- عمده خسارات بحران ریزگردها چیست؟

در مورد خسارات و هزینه های بحران ریزگردها برای ایران می توان ۳ موضوع را مورد اشاره قرار داد. در سطح نخست سلامت عمومی مردم در ایران به خطر می افتد. متاسفانه بحران ریزگردها تا حد زیادی سلامت تنفسی و قلبی شهروندان و به طور خهاص گروه های حساس را تهدید می کند. بر طبق آمارهای وزارت بهداشت کشورمان سالانه هزاران مورد مرگ بر اثر آلودگی هوا که ریزگردها نیز در آن موثر هستند ثبت می شود. در عین حال بحران ریزگردها سبب می شود تا از کیفیت عمومی زندگی مردم در کشورمان هم کاسته شود و افراد با چالش هایی نظیر سردرد و خستگی مزمن و مشکلات چشمی مواجه باشند.

نکته دوم اینکه بحران ریزگردها به طور مستقیم موجب می شود تا بار هزینه ای در اقتصاد ایران افزایش یابد. تردیدی نیست که دولت در حوزه بهداشت و درمان باید منابع مالی قابل توجهی را تخصیص دهد و در عین حال تعطیلی های گاه و بیگاه محیط های کاری به دلیل بحران ریزگردها سبب می شود تا فعالیت های اقتصادی آسیب جدی ببیند. ورای همه این ها بخش کشاروزی به عنوان یکی از حوزه های مهم فعالیت اقتصادی در ایران نیز در نتیجه بحران ریزگردها آسیب می بیند. موضوعی که به تازگی مورد اشاره استاندار خوزستان و شمار قابل توجهی از کارشناسان و صاحب نظران بوده و باید برای آن تدابیر جدی اندیشیده شود.

نابودی مراتع و آسیب وارد شدن به دامداری نیز از دیگر آسیب های بحران ریزگردها برای ایران است؛ و سوم اینکه خسارات اجتماعی بحران ریزگردها نیز کم نیست. اینکه شاهدیم مدام ادارات و مدراس تعطیل می شوند و یا شاهد مهاجرت روستائیان مناطق متاثر از بحران ریزگردها به دیگر مناطق هستیم همه و همه از منظر اجتماعی برای کشورمان هزینه زا هستند.

۳- راهکارهای حل بحران ریزگردها چه هستند؟

در مورد راهکارهای حل بحران ریزگردها باید طیفی از اقدامات را در بازه های زمانی کوتاه مدت میان مدت و بلند مدت مد نظر داشت و اینطور نیست که بتوان خیلی زود این بحران را از بین برد. با این همه به طور خاص ۲ راه حل باید مد منظر باشد.

اول اینکه باید فرهنگ استفاده از آب و حراست و احیا منابع آبی به یک اولویت در ایران تبدیل شود. به طور خاص احیای تالاب ها می تواند تا حد زیادی ابعاد مضر بحران ریزگردها را کاهش دهد. بخش های کشاورزی و صنعتی و حتی مصرف آب توسط مردم باید ابعاد بحران را به خوبی درک کنند و خود به عنوان ضلعی موثر برای مقابله با بحران ریزگردها وارد میدان شوند. جریان حکمرانی به صورت انحصاری قادر نخواهد بود بحران ریزگردها را مخاطب قرار دهد و نیاز به مشارکت بازیگران ذینفع در حل بحران بزرگ در ایران است.

نکته دوم اینکه باید ظرفیت های بین المللی را برای رفع بحران ریزگردها در ایران فعال کرد. نمی توان صرفا معطوف به اقدامات داخلی بود و باید منابع خارجی بحران ریزگردها که ایران را هم تحت تاثیر قرار می دهند در نتیجه همکاری های منطقه ای مهار شوند و دولت های منطقه نیز سهم خود را برای مقابله با این بحران به خوبی انجام دهند. در این رابطه لازم است که مذاکرات با کشورهای عربستان عراق و افغانستان به نحوی جدی تر در دستورکار مقام های کشورمان باشد. البته که سازمان های بین المللی فرامنطقه ای نیز از پتانسیل های خوبی برای ارائه مشاوره و یا تامین اعتبار پروژه های مرتبط با مهار بحران ریزگردها در ایران و دیگر کشورهای منطقه برخوردارند.

پایان خبر تیتروز