سیب سرخ کوروش! – تیتروز

کوروش کمپانی و یک ماجرای تکراری! ماجرایی که از وعده های فریبنده برای خرید گوشی با نشان «سیب گازخورده» آغاز شد، با تبلیغاتِ چند سلبریتی «فریب خورده» ادامه یافت و در پایان به یک سیب کرم خورده رسید! امروز هزاران مالباخته که دست شان از نشانِ سیب خالی مانده است، سلبریتی ها را با اشاره دست به یکدیگر نشان می دهند و آنها را در این فریب شریک می دانند؛ از طرفی، کارشناسان و رسانه ها در حال تحلیل ابعاد حقوقی، اقتصادی و اجتماعی این ماجرای تکراری هستند تا به زعم خود بتوانند از اتفاقات مشابه جلوگیری کنند یا دست کم همچنان درباره احتمال تکرار این اتفاقات هشدار دهند.

به گزارش تیتروز، به نقل از شهروند، ماجرای کوروش کمپانی از برخی جنبه ها ساده به نظر می رسد؛ ساده به این معنا که مردم و سلبریتی ها با اندکی تحقیق می توانستند از حجم خسارت ها بکاهند و در دام این کمپانی مشکوک گرفتار نشوند. ساده ترین و مشخص ترین جنبه در این ماجرا، این است که مجموعه ای که با اسم کوروش کمپانی شناخته می شد، در معرفی رسمی خود در مجاری رسمی و اسناد قانونی، از عنوان «تعمیرات تلفن همراه» استفاده می کرد نه واردکننده گوشی! آنچه با محتوا و مضمون واردکننده گوشی برای معرفی این شرکت در جامعه منتشر شده، مربوط به فضای اطلاع رسانی غیررسمی است و مدیریت کوروش کمپانی در کنار فریب مردم، به خیال خود به دنبال فرار از تبعات و مسیولیت های قضایی و حقوقی بوده است.

از بهمن 1399 تا بهمن 1402
هشتم بهمن ماه 1399بود که شرکتی با عنوان «کوروش پردازان آی سا» به طور رسمی ثبت شد. روزنامه رسمی در بخشی از آگهی ثبت این شرکت نوشته است: «تاسیس شرکت با مسیولیت محدود کوروش پردازان آی سا درتاریخ 08/11/1399به شماره ثبت… به شناسه ملی… ثبت و امضا ذیل دفاتر تکمیل گردیده که خلاصه آن به شرح زیر جهت اطلاع عموم آگهی می گردد. موضوع فعالیت: خریدوفروش تلفن همراه و لوازم الکتریکی، تعمیرات تلفن همراه و لوازم جانبی، واردات و صادرات انواع کالاهای مجاز درصورت لزوم پس از اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی ربط… آقای امیرحسین شریفیان به شماره ملی… به سمت رییس هیات مدیره به مدت نامحدود و به سمت مدیرعامل به مدت نامحدود…»
با گذشت سه سال از تاسیس، در بهمن ماه 1402خبر کلاهبرداری و فرار مالک و مدیر این مجموعه در رسانه ها منتشر شد و موجی از واکنش ها را در کشور به دنبال داشت. مطابق آنچه در بهمن 1399در روزنامه رسمی منتشر شد، این شرکت اجازه واردات کالاهای مجاز را نداشته و فقط درصورت لزوم و با اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذی ربط، قادر به واردات بوده است. کلمات استفاده شده در این آگهی رسمی، می توانست راهنمای خوبی برای سلبریتی ها و مردم باشد؛ کلماتی همچون «کالاهای مجاز؛ درصورت لزوم؛ پس از؛ اخذ مجوزهای لازم؛ و مراجع ذی ربط».
البته هرچند افرادی که فریب کوروش کمپانی را خوردند، در ابتدا به این کلمات توجه نداشتند، اما مدیران این کمپانی امروز با استناد به همین واژه ها باید پاسخگوی مراجع قضایی باشند.

آیا سلبریتی ها مجرم هستند؟

بسیاری از مالباختگان و فریب خوردگان کوروش کمپانی معتقدند که اگر تایید و تبلیغ سلبریتی ها نبود، در دام این کمپانی گرفتار نمی شدند. بر همین اساس این سوال مطرح می شود که آیا طبق قانون، می توان سلبریتی ها را مجرم دانست؟
فاطمه نقی زاده، وکیل دادگستری، در گفت وگو با «شهروند» درباره تبلیغ سلبریتی ها برای کسب وکارها و شرکت هایی که بعدا مشخص می شود مرتکب کلاهبرداری و عمل مجرمانه شده اند، اظهار می دارد: «در وقوع یک جرم با دو عنوان مواجه هستیم: مباشر و معاون. مباشر کسی است که عنصر مادی جرم را مرتکب می شود و درباره کوروش کمپانی نیز با مانور متقلبانه برای بردن مالِ دیگران روبه رو هستیم، اما سلبریتی ها در این بخش از تعریف جرم نمی گنجند و در این باره باید به بخش دیگری از این تعریف رجوع کنیم.»
وی با اشاره به معاون جرم، می افزاید: «شخص معاون، کسی است که مقدمات جرم را فراهم می کند و اعمالی را انجام می دهد که وقوع جرم برای مباشر تسهیل می شود، اما نکته مهم این است که معاون باید از قصد مجرمانه مباشر آگاهی داشته باشد. یعنی اگر در ماجرای کوروش کمپانی مالباخته ای بتواند در دادگاه ثابت کند که سلبریتی ها چنین آگاهی و اطلاعی داشته اند و بین آنها و شخص مباشر جرم، ردوبدل مالی هنگفتی انجام شده است به گونه ای که آنها ذی نفع شده باشند، می توان عنوان معاونت در جرم را به این افراد
تسری داد.»

سوءاستفاده سلبریتی ها و کوروش کمپانی از خلا قانونی
این وکیل دادگستری با بیان اینکه امروزه تبلیغات سلبریتی ها برای کسب وکارها در حال رواج است، ادامه می دهد: «لازم است که قانونگذاری و جرم انگاری در این زمینه توسط قانونگذار انجام شود تا هر شخص که دارای وجهه اجتماعی است، قبل از انجام تبلیغات، ملزم به تحقیق کافی و لازم درباره مجوزها و صلاحیت این کسب وکارها شود. بنابراین باید قوانینی داشته باشیم که مواردی همچون مسیولیت اشخاص و مجازات آنها مشخص
شده باشد.»

 کدام نهادها مسیولیت قانونی دارند؟
این روزها خبری به نقل از انجمن واردکنندگان موبایل در رسانه ها منتشر شده است مبنی بر اینکه «کوروش کمپانی اصلا مجوز واردات موبایل نداشت.» همراه با انتشار این خبر، ابهامات و سوالاتی درباره مسیولیت قانونی این انجمن مطرح می شود.
نقی زاده در پاسخ به این سوال که آیا انجمن واردکنندگان موبایل از منظر حقوقی و قانونی موظف به پاسخگویی است یا خیر؟ اظهار می دارد: «مطابق قانون نظام صنفی، اتحادیه ها موظف هستند که پس از اطلاع از کسب وکارهایی که مجوز فعالیت ندارند، برای پلمب آنها اقدام کنند، اما اینکه فعالیت چنین شرکت هایی به عنوان کسب وکار مشکوک، به نهادهای نظارتی و قانونی گزارش شود، جزو مسیولیت های قانونی اتحادیه ها نیست.»
 
 دستگاه قضا و چهره های مشهور
همچنین بنا به اعلام مرکز رسانه قوه قضاییه، مسعود ستایشی، سخنگوی دستگاه قضا با اشاره به برخی چهره های هنری و ورزشی که در فضای مجازی اقدام به تبلیغ این شرکت کرده اند، اظهار می دارد: «متاسفانه تعدادی از چهره های مطرح هنری و ورزشی کشور برای این شرکت در فضای مجازی مبادرت به تبلیغاتی ناصحیح کرده اند که در جلب اعتماد شهروندان موثر بوده است.  براساس قانون باید مبالغی را که برای تبلیغات این شرکت دریافت کردند، به صندوق دولت برگردانند و این روند ادامه دارد.»
عبدالصمد خرمشاهی، وکیل دادگستری، نیز در این باره به تیتروز  می گوید: «تک تک رسانه ها و افراد مشهور که به نحوی از انحاء در مسیر غلطی که مدیر این شرکت برای به دست آوردن مال انتخاب کرده بود، دخالت و نقش داشتند یا مسیولیت کیفری یا مدنی دارند،  این امر برعهده دادستان است که بررسی و به طور دقیق موارد را جمع آوری کند که چه کسانی و چه عواملی در بروز چنین جرم بزرگی دخیل بودند. این اتفاقی که رخ داده، فاجعه است و بعدها می تواند تبعات بسیار نامطلوبی به همراه داشته باشد. از لحاظ کیفری، بازپرس و قاضی مربوطه باید تشخیص بدهند که آیا افراد مشهور از قصدونیت این شرکت آگاهی داشتند یا خیر؟»
وی می افزاید: «این افراد وقوع جرم را خواه ناخواه تسهیل کردند. مردم با اعتبار و اطمینان به تبلیغات افراد مشهور، به این شرکت اعتماد کردند و کلاه سرشان رفت؛ لذا مسیولیت متوجه این افراد است.»

پولاد کیمیایی: سلبریتی ها باید سواد رسانه ای داشته باشند
اشخاص محبوب یا دارای وجهه اجتماعی باید آداب و اصول خاصی را در عرصه تبلیغات مدنظر داشته باشند تا به اعتبارشان لطمه و خدشه وارد نشود.
پولاد کیمیایی، بازیگر سینما و تلویزیون، در این باره به «شهروند» می گوید: «متاسفانه با پدیده تلخی مواجه هستیم مبنی بر اینکه بسیاری از هنرمندان به خاطر موضوعات مالی و بدون انجام تحقیقات کافی، وارد عرصه تبلیغات می شوند و کالاها و خدماتی را به عموم مردم معرفی می کنند.»
وی می افزاید: «قطعا چنین رویکردی دارای منفعت مالی برای این اشخاص خواهد بود، اما آنها باید درنظر داشته باشند که این رویکرد می تواند از نظر حیثیتی و اعتباری برای آنها گران و سنگین تمام شده و به نام و عنوان آنها لطمه جدی وارد شود.»
کیمیایی ادامه می دهد: «هنرمند باید برای محصولات و خدماتی تبلیغات کند که دارای ارزش، قدمت و اعتبار باشند. بر این اساس تبلیغ برای شرکت ها و محصولاتی که به خودی خود دارای ارزش نیستند و می خواهند از اعتبار و ارزش بازیگر استفاده کنند، به هیچ وجه صحیح نیست.»
این بازیگر سینما و تلویزیون با تاکید بر اینکه بهتر است سلبریتی ها برای محصولات مرتبط با فرهنگ و در مسیر ارتقا و بهبود شرایط فرهنگی جامعه تبلیغات کنند، اظهار می دارد: «در تبلیغات غیرمرتبط با فرهنگ (همچون موضوع کوروش کمپانی و فروش گوشی موبایل) باید تحقیق و بررسی کافی درباره مجوزها انجام شود و پیشینه خوب و رفتار صادق شرکت ها با مشتریان احراز شود.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به موضوع مهم سواد رسانه می گوید: «سواد رسانه هنرمندان باید کافی باشد تا در دام شرکت های سودجو قرار نگیرند. اصلا شرکت هایی مثل کوروش کمپانی یک دام برای افرادی هستند که سواد رسانه ندارند.»

تلاش برای تمایز با گوشی و آرایش غلیظ!
سیدجواد میری، جامعه شناس، در گفت وگو با «شهروند» می گوید: «متاسفانه در مواردی، کار و تلاش جای چندانی در برنامه اقتصادی افراد ندارد و بسیاری از امور متکی به دلالی است. این موضوع در کنار عوامل دیگر، باعث ایجاد آسیب هایی در جامعه می شود. ازجمله اینکه مردم یاد نمی گیرند با کار کردن، با تکیه به درآمد خود و با توسل به تولید، خلاقیت و مهارت، یک قدم جلوتر بروند.»
این جامعه شناس ادامه می دهد: «متاسفانه بخش قابل توجهی از رسانه های متعددی که این روزها مورد توجه مردم یا در دسترس آنها قرار دارند، مشغول تبلیغات با موضوعات مبتذل و خسته کننده هستند و کمتر توجهی به اصلاح نگرش مردم می شود.»

میری در واکنش به این موضوع که «چرا مردم از سلبریتی ها تقلید و پیروی می کنند؟» اظهار می دارد: «پاسخ به این سوالات مستلزم توجه به نکات و ابعاد مختلفی است؛ یک نکته مهم این است که اگر مردم از سلبریتی ها تقلید نکنند، چه جایگزینی برای آن وجود دارد؟ اگر مردم بخواهند به جای تقلید، تحقیق کنند چگونه باید اصول تحقیق و ابزار آن را فرا بگیرند؟ آموزش وپرورش چقدر به دانش آموزان قدرت تحقیق می دهد یا در رسانه ها و ساختار اجتماعی ما، تحقیق چه جایگاهی دارد؟»
وی ادامه می دهد: «در یک برهه زمانی، جامعه از بزرگان خود تقلید می کرد، اما بنا به دلایل متعدد، امروز شاهد بروز گروه های مرجع دیگری همچون هنرمندان، فوتبالیست ها و… هستیم.»
این جامعه شناس تصریح می کند: «از سلبریتی چه انتظاری دارید؟ کارکرد سلبریتی از عنوانش مشخص است. او براساس یک شهرت در ساحت عمومی، دارای یک نوع برجستگی و رویت پذیری شده است. در همه جوامع، کسی از سلبریتی ها انتظار ندارد که الگوی مناسبی باشند.»
وی با بیان مثال می گوید: «مثلا از دیوید بکام چه انتظاری برای فرهنگ سازی صحیح یا کارکرد اصولی می رود؟» میری تاکید می کند: «بنابراین انتظار اشتباه، بیهوده و بی جایی است که از سلبریتی ها انتظار داشته باشیم الگوهای صحیح و معتبری در امور مهم جامعه باشند. چون اینها قرار نیست تاثیر مثبتی در بهبود شرایط جامعه داشته باشند و حتی می توان گفت سلبریتی ها شرایط را بدتر می کنند.»
این جامعه شناس با بیان اینکه احتمال بروز و ظهور یک شخصیت تاثیرگذار و ماندگار در بین سلبریتی ها بسیار اندک است، می گوید: «به طور مثال در بین کشتی گیران یک نفر غلامرضا تختی یا پوریای ولی می شود. درباره سلبریتی ها در عرصه های دیگر نیز همینطور است.»
وی تاکید می کند: «پدیده سلبریتی یک صنعت به شمار می آید که کارکرد آن، ترویج اقتصاد مصرفی است یا حتی باید گفت سلبریتی ها دنبال این هستند که چگونه ارزش ها را به کالا تبدیل کنند، آن را بفروشند و مصرف کنند! این کل کارکرد سلبریتی است. فرقی هم ندارد در ایران باشد یا فرانسه.»

 کوروش کمپانی و خسارت به سرمایه اجتماعی
رضا گنجوی، تحلیلگر اقتصادی، در پاسخ به سوال «شهروند» مبنی بر اینکه فعالیت شرکت هایی امثال کوروش کمپانی از چه ابعادی به اقتصاد کشور ضربه می زند، معتقد است: «در بسیاری از کشورهای دنیا، برندهای تجاری خصوصی، تبدیل به الگوهای توسعه مناسب می شوند. یعنی شرکت ها و برندهای معتبر جهانی صرفا یک نام نیستند بلکه یک الگوی معتبر توسعه اقتصادی هستند. در کشور ما یکی از بزرگ ترین چالش ها این است که اجازه ندادیم این الگوهای توسعه در حوزه اقتصادی به وجود بیاید. بنابراین وقتی الگوهای توسعه واقعی شکل نمی گیرند، سرمایه اجتماعی، آسیب می بیند. یعنی نه تنها مردم الگوی توسعه را باور نمی کنند بلکه هر موردی را که بخواهند نمادی از این الگوی توسعه باشد، زیر سوال می برند.»
وی با بیان یک مثال می افزاید: «مجموعه فولاد مبارکه در حوزه توسعه اقتصادی بسیار قوی بوده اما به خاطر یک اشتباه عجیب، آن الگوی توسعه، زیر سوال رفته و الان ذهنیت مردم این است که در این الگوی توسعه، رانت وجود داشته است. همین فرآیند را در بسیاری از برندهای خصوصی مشاهده می کنیم.» گنجوی ادامه می دهد: «نکته ای که درباره امثال کوروش کمپانی وجود دارد، این است که فعالیت آنها به این مسیله یا ابهام و شایعه در جامعه دامن می زند که این شرکت ها «الگوهای توسعه اقتصادی فاسد» هستند. وقتی این باور درباره فساد افزایش یابد، می تواند بنیان های اصلی را که پیشران توسعه اقتصادی کشور هستند، زیر سوال ببرد.»
به گفته وی، امثال این شرکت که دنبال فساد و رانت هستند، الگوهای پایدار توسعه اقتصادی کشور را از بین می برند و سرمایه اجتماعی را کاهش می دهند.
این تحلیلگر اقتصادی در پاسخ به این سوال که «چطور می شود که چنین شرکتی بدون داشتن مجوزهای کافی و لازم فعالیت کرده و مبالغ هنگفتی بدون نظارت و پیگیری به حساب یک شخص واریز شده است؟» می گوید: «این فرآیند را نمی توانید وابسته به یک فرد بدانید. چون ابعاد، حجم فعالیت ها و ابهامات مختلف نمی تواند مربوط به یک شخص خاص باشد. همانطور که درباره قاچاق نمی توان فقط یک شخص را دخیل دانست، درباره کوروش کمپانی هم باید گفت که مجموعه ای از عوامل پشت این ماجراست.»
وی تاکید می کند: «اکنون بزرگ ترین عارضه این است که چنین تخلفی در حد یک فرد تقلیل یابد و به مجموعه عوامل توجه نشود.»

پایان خبر تیتروز