احیای پوشش های گیاهی بعد از آتش سوزی با گیاهان پرستار

محققان دانشگاه فردوسی مشهد با بررسی احیای پوشش گیاهی و نقش گیاهان پرستار در زمان های مختلف برای جلوگیری از وقوع آتش سوزی راه کاری ارایه دادند.

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری تیتروز، «بررسی روند احیای پوشش گیاهی با توجه به نقش گیاهان پرستار در زمان های مختلف پس از وقوع آتش سوزی و در اکوسیستم های آتش سوزی شده با اقلیم های مختلف» عنوان طرح پسادکتری مارال بشیرزاده است که توسط بنیاد ملی علم ایران انجام داده است.

بشیرزاده، دانش آموخته دکتری تخصصی زیست شناسی اکولوژی گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد درباره این طرح توضیح داد: همه ساله آتش سوزی های زیادی در مراتع کشور رخ می دهد اما آتش سوزی های کنترل نشده پدیده ای تخریبی است که می تواند به شدت به پوشش گیاهی آسیب رسانده و اختلالاتی در جنبه های عملکردی اکوسیستم مانند تنوع زیستی گیاهی، نگهداری آب و تجمع مواد غذایی ایجاد کند.

وی ادامه داد: مطالعات و بررسی های مختلف نشان داده که اصلاح اکوسیستم های تخریب یافته بر اثر آتش سوزی به منظور تامین مواد غذایی و ایجاد محیط زیست پایدار برای بشر یک ضرورت است. همچنین، پوشش گیاهی بعد از آتش سوزی تغییرات وسیعی در ساختار و ترکیب گونه ای دارد به طوری که آتش باعث کاهش بوته ها، ولی افزایش گندمیان چندساله می شود.

این پژوهشگر اکوسیستمبیان کرد: تغییرات در ساختار و ترکیب پوشش گیاهی در مرتع آتش سوزی شده، ارتباط تنگاتنگی با اقلیم منطقه دارد. در مرتع خشک آتش سوزی شده، افزایش گیاهان یکساله کوتاه عمر مشاهده شده است. این در حالی است که در مرتع نیمه خشک، پس از آتش سوزی ، گیاهان چندساله ریزوم دار و پاجوش دار افزایش پیدا کرده است.

وی تصریح کرد: روش های مختلفی به منظور احیای پوشش گیاهی در اکوسیستم های تخریب یافته در اثر آتش سوزی وجود دارد اما بذرکاری گیاهان بومی و احیا به صورت مستقیم از روش های مناسب برای احیای پوشش گیاهی مراتع آتش سوزی شده معرفی شده است.

بشیرزاده در ادامه به تعریف گیاهان پرستار پرداخت و گفت: گیاهان پرستار به هر گونه گیاهی در اکوسیستم های خشک و نیمه خشک گفته می شود که به تسهیل در استقرار و بقای سایر گیاهان کمک کند و نقشی کلیدی در توزیع گونه های گیاهی داشته باشد. این نوع از گیاهان دارای صفات عملکردی ویژه ای هستند که توانایی آن ها را برای تحمل شرایط سخت محیطی و استقرار روی زمین های بایر بیشتر می کند.

همچنین این گیاهان، به بهبود حاصل خیزی خاک از طریق حفظ رطوبت خاک و افزایش عناصر غذایی نیز کمک می کنند و گیاهان پرستار می توانند بستر را برای حضور گونه های گیاهی متفاوت هم فراهم کنند.

وی ادامه داد: ازاین رو، یکی از اولویت های اصلی مدیران منابع طبیعی و محیط زیست، شناسایی عکس العمل جوامع گیاهی و خاک به آتش سوزی، شناسایی گونه ها و گروه های کارکردی مقاوم به آتش سوزی است؛ لذا نتایج این طرح می تواند به حل چالش ها در بخش های کاربردی علوم نظیر علوم مرتع، مدیریت و احیای مراتع پس از آتش سوزی وشناخت پتانسیل احیا توسط منابع موجود کمک کند و در بخش های پایه ای علوم نظیر علوم زیستی و بوم شناسی گیاهی هم مورد استفاده قرار گیرد.

بشیر زاده اضافه کرد: خوشبختانه به دلیل آنکه در زمان طراحی پروپوزال، تمامی ابعاد و جوانب مختلف را در نظرگرفته بودیم، برای انجام طرح چالش زیادی نداشتیم. تنها مشکل، نمونه برداری از گیاهان بود که با هماهنگی اداره منابع طبیعی استان خراسان رضوی، مشکلات برطرف شد. در پایان طرح هم، پذیرفته شدن مقالات، فرایندی زمان بر و هزینه بر بود که با وجود تمامی مشکلات، سرانجام، مقالات منتشر شد.