روش نوشتن سفته ضمانت

سفته ضمانت، یک سند مهم و رایج در معاملات کاری، بانکی و انواع قراردادهاست که خیلی از ماها باهاش سر و کار پیدا می کنیم. اما پر کردن درست و حسابی این سفته ها، نکات ریز حقوقی ای داره که اگه حواسمان بهشان نباشد، می تواند دردسرساز شود. در ادامه می خواهیم با هم قدم به قدم یاد بگیریم چطور یک سفته ضمانت را بی غلط و درست بنویسیم تا هم خیال خودمان راحت باشد و هم خدای نکرده، در آینده دچار مشکلات قانونی نشویم.

سفته ضمانت، مثل یک تعهدنامه است که قول می دهید در ازای انجام کاری یا بازپرداخت وامی، به تعهدات تان پایبند باشید. تصور کنید می خواهید جایی استخدام شوید یا از بانک وام بگیرید، در بسیاری از این مواقع، کارفرما یا بانک از شما سفته ای به عنوان تضمین می خواهد. این سفته تضمینی، یک جور پشتیبان است که اگر به هر دلیلی، شما به تعهدات تان عمل نکردید، گیرنده سفته بتواند از طریق قانونی حقش را مطالبه کند. با این حساب، خیلی مهم است که هم صادرکننده و هم گیرنده سفته، ریزه کاری های حقوقی و نحوه پر کردن آن را به خوبی بدانند تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود.

اینجا می خواهیم حسابی درباره نحوه پر کردن سفته ضمانت با هم گپ بزنیم، از تعریفش بگیرید تا اینکه چطور قدم به قدم جاهای مختلفش را پر کنیم، از نکات حقوقی مهمش سر در بیاوریم و بفهمیم فرقش با سفته های عادی چیست. پس اگر دلتان می خواهد با خیال راحت سفته صادر کنید یا به عنوان گیرنده، مطمئن باشید که سفته ای معتبر دستتان می آید، تا آخر این مطلب با ما باشید.

سفته ضمانت چیست و چه کاربردهایی دارد؟

قبل از اینکه برویم سراغ جزئیات پر کردن سفته، بیایید ببینیم اصلاً این سفته ضمانت چیست و چه فرقی با سفته عادی دارد. سفته، یا همان «فته طلب»، یک سند تجاری است که بر اساس آن، کسی که سفته را امضا می کند (صادرکننده)، تعهد می دهد مبلغی مشخص را در یک زمان خاص (یا هر وقت که گیرنده سفته خواست) به یک فرد مشخص یا هر کسی که سفته دستش باشد، پرداخت کند. این تعریف کلی سفته است.

اما وقتی پای «ضمانت» وسط می آید، قضیه کمی فرق می کند. سفته ضمانت، همان طور که از اسمش پیداست، برای تضمین انجام یک کار یا یک تعهد مالی صادر می شود. یعنی صادرکننده سفته، با امضای آن، تضمین می کند که کاری را به درستی انجام می دهد یا وامی را سر وقت پس می دهد. مهم ترین تفاوت این سفته با سفته عادی این است که سفته ضمانت، معمولاً «تاریخ پرداخت» مشخصی ندارد. یعنی قرار نیست در یک روز خاص مبلغ آن پرداخت شود، بلکه تا زمانی که تعهد اصلی برقرار است، نقش تضمین کننده را ایفا می کند.

مبانی قانونی سفته ضمانت

قانون تجارت ما، توی ماده 308 به سفته پرداخته. البته این ماده بیشتر درباره سفته های عادی است، اما وقتی پای سفته ضمانت وسط می آید، با یک سری شرط و شروط خاص، ماهیتش به سمت ضمانت تغییر می کند. در واقع، با اینکه مستقیماً «سفته ضمانت» توی قانون تجارت با اسم خاص خودش تعریف نشده، اما با درج عبارت «بابت ضمانت» یا «حسن انجام کار» روی خود سفته، ماهیت حقوقی آن تغییر کرده و از یک سند صرفاً وصولی، به یک سند تضمینی تبدیل می شود.

انواع رایج کاربرد سفته ضمانت

سفته ضمانت، مثل یک آچار فرانسه، در جاهای مختلفی به کار می آید:

• سفته ضمانت کاری (حسن انجام کار): حتماً زیاد شنیده اید که کارفرماها از کارمندهای جدید، سفته حسن انجام کار می خواهند. این سفته برای این است که کارفرما مطمئن شود کارمند وظایفش را درست و حسابی انجام می دهد، اموال شرکت را سالم نگه می دارد، یا رازهای تجاری را فاش نمی کند. راننده های شرکت، حسابدارها، یا هر کسی که با اطلاعات یا اموال مهم سر و کار دارد، ممکن است این سفته را ارائه کند.
• سفته ضمانت وام بانکی: وقتی از بانک وام می گیرید، علاوه بر ضامن و چک، گاهی اوقات بانک برای محکم کاری بیشتر از شما سفته هم می گیرد. این سفته تضمینی برای بازپرداخت به موقع اقساط وام است.
• سایر موارد ضمانتی: سفته ضمانت فقط به همین دو مورد خلاصه نمی شود. توی قراردادهای اجاره، برای تضمین تخلیه ملک یا پرداخت اجاره بها، توی بعضی قراردادهای پیمانکاری، یا حتی برای تضمین انجام تعهدات شخصی هم ممکن است از سفته ضمانت استفاده شود.

تفاوت سفته ضمانت با سفته عادی

همان طور که گفتیم، اصلی ترین فرق سفته ضمانت با سفته عادی توی تاریخ پرداخت است. در سفته های عادی، معمولاً یک تاریخ مشخص برای پرداخت مبلغ سفته درج می شود و اگر در آن تاریخ مبلغ پرداخت نشود، گیرنده سفته می تواند آن را واخواست (اعتراض رسمی) کند و بعد از طی مراحل قانونی، مبلغ را مطالبه کند.

اما در سفته ضمانت، تاریخ پرداخت یا سررسید نداریم. این قسمت از سفته یا باید خالی بماند یا عباراتی مثل عندالمطالبه (هر وقت خواسته شود) یا جهت ضمانت در آن نوشته شود. اگه تاریخ سررسید توی سفته ضمانت درج بشه، ممکنه دردسرساز بشه و از حالت ضمانت خارج بشه. همچنین، قید «بابت ضمانت» یا «حسن انجام کار» روی سفته، ماهیت اون رو از یک سند پولی صرف، به یک سند تضمینی تغییر می ده.

آموزش گام به گام روش نوشتن سفته ضمانت

حالا رسیدیم به قسمت اصلی ماجرا! اگه می خواهید یک سفته ضمانت را درست و حسابی پر کنید، این راهنما را قدم به قدم دنبال کنید. اول از همه، یک سفته خام با مبلغ اسمی مناسب (مبلغی که روی سفته چاپ شده) تهیه کنید. برای نوشتن هم از یک خودکار آبی یا مشکی که جوهرش پخش نشود و پاک نشود، استفاده کنید تا بعداً مشکلی پیش نیاید.

بخش های ضروری و نحوه تکمیل آن ها

1. مبلغ سفته (بالا سمت راست)

مهم ترین بخش سفته، مبلغ آن است. این مبلغ، هم باید به عدد و هم به حروف نوشته شود. مثلاً اگر مبلغ سفته 10 میلیون تومان است، باید بنویسید: 100,000,000 ریال (به عدد) و یکصد میلیون ریال (به حروف). حواستان باشد که این دو تا با هم مطابقت داشته باشند؛ اگر اختلافی بین عدد و حروف باشد، معمولاً مبلغی که به حروف نوشته شده، ملاک قرار می گیرد. نکته مهمی که باید به آن دقت کنید این است که مبلغی که می نویسید، نباید از مبلغ اسمی چاپ شده روی سفته بیشتر باشد. یعنی اگر روی سفته نوشته تا مبلغ ده میلیون ریال، شما نمی توانید 11 میلیون ریال بنویسید. البته اگر بیشتر هم بنویسید، سفته باطل نمی شود، اما فقط تا همان سقف مبلغ اسمی معتبر است و برای مازادش باید سفته جداگانه تهیه می کردید. پس بهتر است همان سقف اسمی را رعایت کنید.

2. تاریخ صدور سفته (بالا سمت چپ)

اینجا باید تاریخ دقیق روز، ماه و سالی که سفته را صادر می کنید بنویسید. مثلاً 1403/05/20. این تاریخ، با تاریخ پرداخت (که جلوتر بهش می رسیم) فرق دارد و برای اعتبار سفته ضروری است. دقت کنید که حتماً این تاریخ را کامل و خوانا بنویسید.

3. نام و مشخصات گیرنده/ذی نفع (بخش در وجه)

این بخش برای مشخص کردن کسی است که قرار است از این سفته بهره مند شود. اینجا باید نام و نام خانوادگی کامل شخص گیرنده یا نام کامل شرکت/سازمان ذی نفع را بنویسید. مثلاً در وجه آقای/خانم [نام و نام خانوادگی کامل] یا در وجه شرکت [نام کامل شرکت].

یک هشدار خیلی مهم: توی سفته های ضمانت، هیچ وقت و تحت هیچ شرایطی، عبارت در وجه حامل را ننویسید! سفته ای که در وجه حامل باشد، یعنی هر کسی که سفته دستش باشد، صاحب آن محسوب می شود و این یعنی ریسک خیلی بالا برای سوءاستفاده. برای سفته ضمانت، حتماً نام گیرنده مشخص شود.

4. نام و مشخصات صادرکننده/متعهد (بخش تعهد می کنم)

این بخش جایی است که شما، به عنوان صادرکننده سفته، مشخصات خودتان را وارد می کنید. باید نام و نام خانوادگی کامل، شماره ملی و آدرس دقیق خودتان را اینجا بنویسید. این اطلاعات باید کاملاً خوانا و دقیق باشند تا هویت شما به راحتی قابل تشخیص باشد. در برخی سفته ها، شماره ملی هم جداگانه فیلدی دارد که می توانید آنجا هم تکمیل کنید.

5. قید بابت ضمانت یا حسن انجام کار (مهمترین بخش برای سفته ضمانت)

این بخش، مهم ترین و حیاتی ترین قسمت برای اینکه سفته شما ماهیت ضمانتی پیدا کند. اگر این قید را ننویسید، سفته شما یک سفته عادی تلقی می شود و ممکن است گیرنده در هر زمانی آن را وصول کند. پس حتماً باید ماهیت ضمانتی بودن سفته را با قید عبارت مشخص کنید.

• اهمیت حیاتی این قید: با نوشتن این عبارت، ماهیت سفته از وصولی به ضمانتی تغییر می کند. این جمله، سندی به دست شما می دهد که اگر گیرنده بخواهد از سفته سوءاستفاده کند، بتوانید ادعای خیانت در امانت را مطرح کنید.
• محل درج: بهترین جا برای نوشتن این قید، روی خود سفته و در فضای خالی موجود است. اگر روی سفته جای کافی نبود، می توانید آن را پشت سفته (ظهر سفته) بنویسید.
• نحوه نگارش صحیح: حتماً یک متن دقیق و حقوقی بنویسید که هیچ ابهامی نداشته باشد. مثلاً:

  این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار/تعهد [عنوان تعهد، مثلاً: قرارداد استخدام] طبق قرارداد شماره [شماره قرارداد، در صورت وجود] مورخ [تاریخ قرارداد، در صورت وجود] صادر گردیده و فاقد ارزش وصولی می باشد و صرفاً جنبه تضمین دارد.

  اگر برای ضمانت وام است، می توانید بنویسید:

  این سفته بابت ضمانت بازپرداخت تسهیلات بانکی دریافتی از [نام بانک] طبق قرارداد شماره [شماره قرارداد وام] مورخ [تاریخ قرارداد وام] صادر گردیده و فاقد ارزش وصولی می باشد.

• تأکید: چه این قید را روی سفته نوشتید و چه پشت آن، حتماً و حتماً امضای صادرکننده (شما) باید ذیل همین قید تکرار شود. این کار اعتبار قید ضمانت را بیشتر می کند و نشان می دهد که شما با آگاهی کامل این شرط را پذیرفته اید.

6. امضا و مهر یا اثر انگشت صادرکننده (پایین سفته)

بعد از پر کردن همه بخش ها، نوبت به مهم ترین قسمت یعنی امضا می رسد. سفته بدون امضای صادرکننده، مثل یک برگه کاغذ بی ارزش است و هیچ اعتبار قانونی ندارد. پس حتماً در محل مشخص شده در پایین سفته، امضای خودتان را بزنید. اگر مهر شرکتی دارید یا می خواهید اثر انگشت بزنید، آن هم معتبر است. مهم این است که هویتی از شما به عنوان صادرکننده، روی سفته ثبت شود.

7. تاریخ پرداخت (بخش تاریخ پرداخت)

اینجا یکی از آن نکات طلایی است که باید خیلی حواستان باشد. برای سفته ضمانت، این قسمت باید خالی بماند یا عبارت هایی مثل عندالمطالبه، به محض رویت یا جهت ضمانت نوشته شود. اگر اینجا یک تاریخ سررسید مشخص (مثلاً 1404/05/20) بنویسید، سفته شما از ماهیت ضمانتی خارج شده و به یک سفته عادی تبدیل می شود که گیرنده می تواند در آن تاریخ، مبلغش را مطالبه کند و شما را مجبور به پرداخت کند، حتی اگر هنوز تعهد اصلی تان تمام نشده باشد.

8. محل پرداخت (اختیاری)

این بخش معمولاً جایی است که باید شهر و محل پرداخت سفته را مشخص کنید. مثلاً تهران. درج این مورد اختیاری است و اگر خالی بماند، به اعتبار سفته لطمه ای وارد نمی شود. اگر هم پرش کنید، معمولاً محل صدور سفته یا محل سکونت صادرکننده را می نویسند.

نمونه های سفته ضمانت تکمیل شده (برای تصور بهتر)

نمونه 1: سفته ضمانت کاری تکمیل شده

[مبلغ سفته (بالا راست): 100,000,000 ریال (یکصد میلیون ریال)]
[تاریخ صدور (بالا چپ): 1403/05/20]

به موجب این سفته، اینجانب [نام و نام خانوادگی صادرکننده، کد ملی] به آدرس [آدرس دقیق]،
تعهد می نمایم مبلغ فوق را در وجه [نام کامل شرکت/سازمان گیرنده] یا به حواله کرد ایشان کارسازی نمایم.

[در فضای خالی روی سفته، یا پشت سفته:]
این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار و تعهدات قراردادی طبق قرارداد استخدام شماره 123456 مورخ 1403/05/20
صادر گردیده و فاقد ارزش وصولی می باشد و صرفاً جنبه تضمین دارد.
امضا: [امضای صادرکننده]

[محل پرداخت (اختیاری): تهران]
[تاریخ پرداخت: خالی / عندالمطالبه / جهت ضمانت]

[امضای صادرکننده (پایین سفته): [امضای صادرکننده]]

نمونه 2: سفته ضمانت وام تکمیل شده

[مبلغ سفته (بالا راست): 500,000,000 ریال (پانصد میلیون ریال)]
[تاریخ صدور (بالا چپ): 1403/05/20]

به موجب این سفته، اینجانب [نام و نام خانوادگی صادرکننده، کد ملی] به آدرس [آدرس دقیق]،
تعهد می نمایم مبلغ فوق را در وجه بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] یا به حواله کرد ایشان کارسازی نمایم.

[در فضای خالی روی سفته، یا پشت سفته:]
این سفته بابت ضمانت بازپرداخت تسهیلات بانکی (وام) دریافتی از بانک [نام بانک]
طبق قرارداد وام شماره 987654 مورخ 1403/05/20 صادر گردیده و فاقد ارزش وصولی می باشد.
امضا: [امضای صادرکننده]

[محل پرداخت (اختیاری): تهران]
[تاریخ پرداخت: خالی / جهت ضمانت وام]

[امضای صادرکننده (پایین سفته): [امضای صادرکننده]]

نکات حقوقی مهم و رایج در مورد سفته ضمانت

تا اینجا با نحوه پر کردن سفته ضمانت آشنا شدیم. اما ماجرا به همین جا ختم نمی شود؛ سفته، سند حقوقی است و مثل هر سند حقوقی دیگری، نکات و ظرایف خاص خودش را دارد که اگر ندانید، ممکن است به جای کمک، دردسر درست کند. پس بیایید با هم چند تا از مهم ترین این نکات حقوقی را مرور کنیم:

خیانت در امانت سفته ضمانت

یکی از بزرگترین نگرانی ها برای کسی که سفته ضمانت می دهد، این است که گیرنده از سفته سوءاستفاده کند. اینجا مفهوم «خیانت در امانت» وارد بازی می شود. یعنی چی؟ یعنی سفته ای که شما بابت ضمانت دادید، در واقع یک امانت دست گیرنده است و او فقط می تواند در شرایط خاص و مشخصی که شما در مورد ضمانت توافق کرده اید، از آن استفاده کند.

• تعریف: وقتی گیرنده سفته (مثلاً کارفرما یا بانک) از سفته ای که برای ضمانت به او داده اید، سوءاستفاده کند؛ مثلاً بدون اینکه شما به تعهدتان عمل نکرده باشید، سفته را به اجرا بگذارد، یا بعد از اینکه تعهدتان تمام شد، سفته را به شما پس ندهد، این کارش «خیانت در امانت» محسوب می شود.
• مسئولیت و مجازات گیرنده: اگه خدای نکرده گیرنده سفته دست به چنین کاری بزند و شما بتوانید ثابت کنید که سفته بابت ضمانت بوده و او از آن سوءاستفاده کرده، این عمل جنبه کیفری پیدا می کند و گیرنده طبق قانون، به مجازات حبس و رد مال محکوم می شود.
• اقدامات لازم برای صادرکننده: اگه حس کردید یا متوجه شدید که گیرنده داره از سفته شما سوءاستفاده می کنه یا بعد از اتمام تعهدتون سفته رو پس نمیده، باید سریعاً از طریق شکایت کیفری «خیانت در امانت» اقدام کنید. برای این کار، داشتن متنی که روی سفته نوشته اید (قید بابت ضمانت…) و همچنین قرارداد اصلی بین شما و گیرنده سفته، حکم برگ برنده شما را دارد.

تکالیف گیرنده سفته ضمانت

حالا که از حقوق صادرکننده حرف زدیم، وظایف گیرنده سفته هم کم نیست:

1. امانت داری: گیرنده سفته باید بداند که این سند یک امانت است و باید آن را با دقت نگهداری کند و فقط در صورت تخلف صادرکننده از تعهد اصلی، آن هم با رعایت تشریفات قانونی، از آن استفاده کند.
2. ارائه رسید: وقتی سفته را از شما می گیرد، حتماً باید یک رسید کتبی به شما بدهد که در آن مشخصات سفته (مبلغ، تاریخ صدور، شماره سفته و قید ضمانت) و هدف از دریافت آن به وضوح ذکر شده باشد. این رسید، سندی است که شما در صورت بروز مشکل، برای اثبات ادعایتان به آن نیاز دارید.
3. استرداد سفته: بعد از اینکه تعهد شما (مثلاً اتمام قرارداد کاری یا بازپرداخت کامل وام) به پایان رسید، گیرنده سفته موظف است سفته را به شما برگرداند. اگه این کار را نکرد، شما می توانید از طریق قانونی اقدام کنید. اگه سفته رو گم کرده باشه، باید یک گواهی رسمی از دست دادنش به شما بدهد و مسئولیت هر سوءاستفاده ای را قبول کند.

عواقب عدم رعایت نکات در تکمیل سفته

اگه موقع پر کردن سفته، نکات ریز رو رعایت نکنید، ممکنه سفته شما ارزش تجاری خودش رو از دست بده و تبدیل به یک سند عادی بشه. سند عادی برخلاف سند تجاری، امتیازات خاصی مثل قابلیت واخواست و پیگیری سریع تر از طریق مراجع قضایی رو نداره و فرآیند مطالبه اون خیلی پیچیده تر و زمان برتر میشه. مثلاً اگه نام گیرنده رو ننویسید و در وجه حامل باشه یا قید ضمانت رو جا بندازید، سفته شما ماهیت اصلی اش رو از دست میده.

تفاوت سفته ضمانت با چک ضمانت

هم چک و هم سفته می تونن برای ضمانت استفاده بشن، اما تفاوت های کلیدی دارن:

ویژگی	سفته ضمانت	چک ضمانت
تاریخ سررسید	ندارد (یا عندالمطالبه)	دارد (می تواند پس از تاریخ باشد)
مسدودی وجه	وجهی مسدود نمی شود	امکان مسدودی وجه برای چک تضمینی
قابلیت انتقال	با ظهرنویسی و رعایت قید ضمانت	با ظهرنویسی
امکان کیفری	خیانت در امانت	جنبه کیفری برای عدم پرداخت در صورت عدم تاریخ و تکمیل سایر شرایط قانونی
مرجع اصلی صدور	بانک ملی (دفاتر روزنامه فروشی)	بانک ها

به طور خلاصه، چک به خاطر جنبه کیفری که برای عدم پرداختش داره، قدرت اجرایی قوی تری داره. اما سفته ضمانت هم با قید دقیق بابت ضمانت و رعایت نکات قانونی، سند محکم و قابل اتکایی محسوب می شه و در صورت سوءاستفاده، امکان پیگیری کیفری خیانت در امانت رو برای صادرکننده فراهم می کنه.

خطرات سفته سفید امضا (خالی امضا)

اگه کسی به شما بگه فقط سفته رو امضا کن و بقیه اش رو بعداً خودم پر می کنم، بدون شک «نه» بگید. تحویل سفته ای که فقط امضا شده و بقیه ی فیلدهاش خالیه (سفته سفید امضا)، بزرگترین ریسکیه که می تونید به جون بخرید. توی این حالت، گیرنده سفته می تونه هر مبلغی رو بنویسه، هر تاریخی رو بذاره و هر کسی رو به عنوان گیرنده معرفی کنه. اثبات سوءاستفاده از چنین سفته ای، فوق العاده سخته و ممکنه براتون کلی دردسر درست کنه. همیشه اصرار داشته باشید که تمام فیلدهای سفته، از جمله قید ضمانت، توسط خود شما و قبل از تحویل، تکمیل و امضا شود.

ظهرنویسی (پشت نویسی) در سفته ضمانت

ظهرنویسی یعنی اینکه پشت سفته امضا یا مطالبی بنویسند و این کار معمولاً برای انتقال سفته از یک نفر به نفر دیگه است. اما توی سفته ضمانت، این کار باید با احتیاط فراوان انجام بشه. سفته ضمانت نباید به قصد انتقال ظهرنویسی بشه. اگه ضامنی پشت سفته رو امضا می کنه، حتماً باید قید بابت ضمانت یا صرفاً جهت تضمین رو هم بنویسه. اگه این قید رو ننویسه، ممکنه امضای اون به عنوان ظهرنویسی برای انتقال تلقی بشه و دردسرساز بشه. پس حواستون باشه که پشت نویسی برای ضمانت، باید با مشخص کردن صریح ماهیت ضمانتی اش باشه.

نتیجه گیری و توصیه پایانی

همان طور که دیدید، سفته ضمانت، با اینکه یک سند ساده به نظر می رسد، اما پیچیدگی های حقوقی خاص خودش را دارد. پر کردن صحیح آن، نه تنها حقوق شما را به عنوان صادرکننده یا گیرنده حفظ می کند، بلکه از بروز خیلی از اختلافات و دردسرهای قانونی در آینده جلوگیری می کند. پس همیشه به یاد داشته باشید که آگاهی و دقت، بهترین ابزار شما برای حفظ حقوق خودتان است.

اگر در مورد تکمیل سفته ضمانت با شرایط خاص یا مبالغ بالا، ابهام یا سوالی داشتید، هرگز ریسک نکنید و حتماً با یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص مشورت کنید. آن ها می توانند با توجه به شرایط شما، بهترین و مطمئن ترین راهنمایی ها را ارائه دهند تا با خیال راحت و بدون دغدغه، تعهدات مالی یا کاری خود را انجام دهید.