گرفتن بچه از بهزیستی

گرفتن بچه از بهزیستی یا همان فرزندخواندگی، یک مسیر پر از امید، عشق و البته مراحل قانونیه که نیاز به صبر، آگاهی کامل و تعهد جدی داره. این فرآیند فرصتی بی نظیر برای بچه های بی سرپرست و بدسرپرست فراهم می کنه که طعم آغوش گرم خانواده رو بچشن و زندگی جدیدی رو شروع کنن. بهزیستی هم تو این راه، نقش مهمی داره تا مطمئن بشه هم بچه ها به بهترین شکل سرپرستی بشن و هم خانواده ها با تمام شرایط آشنا باشن.

خیلی از خانواده ها به دلایل مختلف مثل ناباروری یا حتی صرفاً از روی مهر و محبت، تصمیم می گیرن از طریق بهزیستی فرزندی رو به سرپرستی قبول کنن. اما خب، طبیعیه که هزار تا سوال تو ذهنشون باشه: از کجا شروع کنن؟ چه مدارکی لازمه؟ چقدر طول می کشه؟ اصلا چه شرایطی باید داشته باشن؟ هدف ما تو این مقاله اینه که به همه این سوال ها جواب بدیم و یه راهنمای کامل و مرحله به مرحله رو بذاریم جلوی دستتون. می خوایم از سیر تا پیاز فرزندخواندگی از بهزیستی رو با هم مرور کنیم، اونم با یه لحن خودمونی و دوستانه، تا این مسیر براتون روشن تر بشه و با خیال راحت تر قدم بردارید.

فرزندخواندگی یعنی چی و چرا اینقدر مهمه؟

اول از همه بیایم ببینیم اصلا فرزندخواندگی یعنی چی. به زبان ساده، فرزندخوانده کسیه که شما به فرزندی قبولش می کنید، در حالی که پدر و مادر واقعی اش نیستید. این کار باعث ایجاد یه رابطه خاص و پر از مسئولیت بین شما و اون بچه می شه. توی دین ما، اسلام، هم به این موضوع توجه شده و آیات قرآنی هم هستن که نشون می دن در گذشته هم این کار مرسوم بوده و توصیه شده.

مثلاً وقتی حضرت موسی (ع) رو از آب گرفتن، همسر فرعون (آسیه) گفت: «شاید به ما سودی برساند یا او را به فرزندی بپذیریم.» این نشون می ده که چقدر این موضوع از قدیم الایام مورد توجه بوده. الان هم توی ایران، به خاطر آمارهای بالای ناباروری (که حدود ۲۵ درصد زوجین رو درگیر کرده) و همچنین حس نوع دوستی مردم، خیلی ها به سمت گرفتن بچه از بهزیستی تمایل پیدا کردن. اما خب، گاهی وقتا نداشتن اطلاعات کافی یا شنیدن حرف و حدیث های نادرست باعث می شه که این راه مقدس، کمی سخت و پر از ابهام به نظر برسه.

تفاوت فرزندخواندگی با سایر روش های سرپرستی

شاید براتون سوال باشه که فرزندخواندگی دقیقا چه فرقی با بقیه روش های سرپرستی داره. ببینید، توی فرزندخواندگی، کودک به صورت قانونی و با حکم دادگاه، به خانواده جدید سپرده می شه و رابطه والد-فرزندی بینشون ایجاد می شه. این یعنی سرپرست ها مسئولیت های قانونی و شرعی زیادی نسبت به اون بچه پیدا می کنن. در حالی که روش های دیگه سرپرستی، مثل نگهداری موقت، ممکنه شامل همه این مسئولیت ها و حقوق نباشه و بیشتر جنبه حمایتی کوتاه مدت داشته باشه. هدف اصلی فرزندخواندگی، اینه که بچه یه خانواده دائمی پیدا کنه و مثل بقیه بچه ها، با تمام حقوق و امکانات، بزرگ بشه.

شرایط گرفتن بچه از بهزیستی در سال ۱۴۰۴

خب، حالا که فهمیدیم فرزندخواندگی چیه و چقدر مهمه، بریم سراغ بخش اصلی که همون شرایط متقاضیانه. سازمان بهزیستی برای اینکه مطمئن بشه بهترین آینده برای این بچه ها رقم می خوره، یه سری شرایط رو برای خانواده های متقاضی در نظر گرفته. این شرایط هم به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شن.

شرایط عمومی که همه باید داشته باشن

اینجا یه لیست از چیزایی که برای همه متقاضی ها لازمه داشته باشن رو می بینید:

• تابعیت ایرانی: باید شهروند ایران باشید.
• دین رسمی: به یکی از ادیان رسمی کشور (اسلام، مسیحیت، کلیمی، زرتشتی) اعتقاد داشته باشید.
• اخلاق و خانواده: سابقه کیفری موثر نداشته باشید و به لحاظ اخلاقی و خانوادگی، مورد تایید باشید.
• سلامت جسمی و روانی: باید از نظر جسمی و روانی سالم باشید، یعنی خدای نکرده اعتیاد به مواد مخدر، روانگردان یا الکل نداشته باشید و بیماری های واگیردار یا صعب العلاج که مانع نگهداری از بچه می شه، نداشته باشید. این بخش خیلی مهمه و تایید روانشناس معتمد بهزیستی رو می خواد.
• وضع مالی مناسب: باید تمکن مالی کافی برای تامین هزینه های زندگی بچه رو داشته باشید و بیمه پایه اجتماعی هم داشته باشید. این به معنی ثروتمند بودن نیست، بلکه یعنی بتونید از پس هزینه های یه زندگی معمولی بربیاید.
• تعهد تملیک مال: این یکی یه کم پیچیده تره. طبق ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست، شما باید متعهد بشید که بخشی از اموال یا حقوقتون رو به نام اون بچه بزنید. اما نگران نباشید، این حتماً به معنی تملیک فوری یک ملک نیست! قاضی با توجه به شرایط شما، می تونه تعهد کتبی برای آینده رو هم قبول کنه یا حتی در مواردی (اگه به صلاح کودک باشه) این شرط رو نذاره. پس «گرفتن بچه از بهزیستی» حتماً با شرط نام زدن خانه از همین الان نیست.

مدیرکل دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور گفته: سخت ترین تجربه برای کودکان فسخ فرزندخواندگی است. برخی خانواده ها که به هر علتی با احساس پیش می آیند و بعد تاب شنیدن حرف اطرافیان را ندارند یا دلشان را می زند، بزرگ ترین لطمه را به کودک وارد می کنند. برای همین باید از ابتدا دقیق بررسی شوند.

گروه هایی که اولویت دارن و شرایط خاصشون

بعضی گروه ها هستن که برای گرفتن بچه از بهزیستی، اولویت دارن:

۱. زوجین بدون فرزند (اولویت اول)

این گروه بالاترین اولویت رو دارن:

• عقد ازدواجتون باید دائم باشه.
• حداقل ۵ سال از تاریخ ازدواجتون گذشته باشه و فرزندی نداشته باشید.
• یه گواهی از پزشکی قانونی لازم دارید که نشون بده توانایی فرزندآوری ندارید.
• حداقل سن یکی از شما دو نفر (زن یا شوهر) باید ۳۰ سال باشه.

۲. دختران و زنان مجرد بالای ۳۰ سال (اولویت دوم)

بله، زنان مجرد هم می تونن سرپرستی بچه رو به عهده بگیرن، البته با شرایط خاص:

• حداقل ۳۰ سال سن داشته باشید.
• فقط می تونید سرپرستی کودکان دختر رو به عهده بگیرید. مگه اینکه اون بچه از اقوام نزدیکتون باشه (مثلا خواهرزاده یا برادرزاده خودتون باشه).
• باید منزل مسکونی مستقل داشته باشید (فرقی نمی کنه ملکی باشه یا استیجاری) و امکانات رفاهی کافی رو هم فراهم کنید.

۳. زوجین دارای فرزند (اولویت سوم)

اگه خودتون بچه دارید ولی بازم دلتون می خواد یه بچه دیگه رو به آغوش بگیرید، این هم ممکنه:

• عقد ازدواجتون باید دائم باشه.
• باید بین سن فرزندخوانده و بچه های خودتون یه تناسب سنی وجود داشته باشه.
• اگه سه تا فرزند زیستی (همون فرزند خودتون) داشته باشید، فقط می تونید سرپرستی یه بچه رو قبول کنید. مگر اینکه بچه هایی که می خواهید به سرپرستی بگیرید، خواهر و برادر باشن که تو اون صورت ممکنه تعداد بیشتری رو قبول کنید.

چه کسانی نمی تونن بچه به سرپرستی بگیرن؟

یه سری موارد هم هست که درخواست فرزندخواندگی رد می شه:

• اگه تو جلسات مشاوره روانشناسی، صلاحیتتون تایید نشه.
• اگه سابقه اعتیاد، سوءپیشینه کیفری یا بیماری های خاصی داشته باشید که مانع نگهداری از بچه بشه.
• اگه شرایط مالی یا اجتماعی لازم رو نتونید فراهم کنید.

مراحل گام به گام گرفتن بچه از بهزیستی در سال ۱۴۰۴

حالا که با شرایط آشنا شدید، بریم سراغ مراحل عملی کار. نگران نباشید، همه چیز خیلی شفاف و مرحله به مرحله انجام می شه و سامانه ملی فرزندخواندگی کار رو براتون راحت کرده.

۱. ثبت نام اینترنتی در سامانه ملی فرزندخواندگی

اولین قدم، ثبت نام آنلاینه. دیگه نیازی نیست برای شروع کار حضوری مراجعه کنید. وارد سایت بهزیستی می شید و مراحل رو طی می کنید:

1. اول وارد سامانه adoption.behzisti.net بشید.
2. روی گزینه ثبت نام کلیک کنید.
3. قوانین و مقررات رو کامل و با دقت بخونید و بعدش قبول کنید.
4. کشور و نوع خانواده تون رو انتخاب کنید (مثلا زوجین فاقد فرزند یا زن مجرد).
5. اطلاعات تماس مثل شماره موبایل رو وارد می کنید و یه کد تایید براتون میاد که باید اونو وارد کنید.
6. حالا نوبت به تکمیل اطلاعات هویتی، درآمدی و اقامتی تون می رسه.
7. در آخر هم یه کد پیگیری دریافت می کنید که باید اونو خوب نگه دارید.

یه نکته خیلی مهم: مدارکی که آپلود می کنید باید کیفیت خوبی داشته باشن و از روی اصل مدارک تهیه شده باشن. بعد از اینکه بهزیستی اعلام کرد، باید اصل مدارک رو برابر اصل کنید.

۲. آماده کردن مدارک لازم

بعد از ثبت نام اولیه، باید مدارک زیر رو آماده کنید:

• تصویر تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی خودتون و همسرتون (اگه زوج هستید).
• تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت (برای آقایان).
• تصویر سند ازدواج دائم (برای زوجین).
• تصویر آخرین مدرک تحصیلی.
• تصویر سند مالکیت یا مبایعه نامه منزلتون، یا اگه مستاجرید، اجاره نامه.
• گواهی اشتغال به کار یا مدرکی که میزان درآمدتون رو نشون بده (مثل حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب و…).
• تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی.
• برای زوجین بدون فرزند که ۵ سال از ازدواجشون گذشته، اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان و گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عدم امکان فرزندآوری.

۳. مراحل اداری و ارزیابی صلاحیت

حالا وارد بخش ارزیابی می شید که شامل ایناست:

• مصاحبه و بازدید اولیه: مددکاران بهزیستی میان و وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، اخلاقی و مذهبی خانواده تون رو بررسی می کنن.
• ارزیابی روانشناختی: باید به روانشناس معتمد بهزیستی مراجعه کنید و تاییدیه سلامت روان رو بگیرید. این مرحله خیلی مهمه چون سلامت روان والدین تاثیر مستقیم روی رشد بچه داره.
• گواهی عدم اعتیاد و عدم سوءپیشینه: این گواهی ها هم باید ارائه بشن تا مطمئن بشن مشکلی نیست.

۴. فرآیند معرفی و پذیرش کودک

اگه همه مراحل بالا با موفقیت طی شد، نوبت به شیرین ترین قسمت ماجرا می رسه:

1. دیدار با کودک: بهزیستی یه کودک واجد شرایط رو به شما معرفی می کنه و شما با اون بچه دیدار می کنید تا ببینید چقدر با هم جور درمیاید. حتی ممکنه تا ۳ کودک هم به شما پیشنهاد بشه تا بهترین انتخاب رو داشته باشید.
2. دوره آزمایشی (۶ ماهه): بعد از تایید اولیه، قاضی یه حکم سرپرستی موقت ۶ ماهه صادر می کنه. تو این مدت، مشاورین و مددکاران بهزیستی با شما همراه هستن و از نزدیک وضعیت رو بررسی می کنن.
3. صدور حکم سرپرستی دائم: اگه دوره آزمایشی با موفقیت تموم بشه و کارشناسان بهزیستی و دادگاه تایید کنن، حکم سرپرستی دائم صادر می شه و اون بچه به طور کامل به عضویت خانواده شما درمیاد.

سوالات رایج و نکات مهم در فرزندخواندگی

قطعا تو این مسیر، سوالات و ابهامات زیادی پیش میاد. اینجا می خوایم به چند تا از پرتکرارترینشون جواب بدیم و یه سری نکات مهم رو با هم مرور کنیم:

چرا فرآیند فرزندخواندگی طول می کشه؟

خیلی ها گلایه می کنن که چرا با این همه بچه تو بهزیستی، فرآیند فرزندخواندگی اینقدر زمان بره. خب، دلایل مختلفی داره که این پروسه رو طولانی می کنه:

• بهزیستی متولی تامین کودک نیست: ببینید، بهزیستی قرار نیست برای همه متقاضی ها کودک تولید کنه! بلکه وظیفه اش اینه که بچه های بی سرپرست یا بدسرپرست رو که از نظر قانونی تایید شدن، به خانواده های واجد شرایط واگذار کنه. اول باید قاضی تایید کنه که یه بچه بی سرپرست یا بدسرپرسته، بعد اون بچه وارد چرخه فرزندخواندگی می شه.
• بررسی دقیق صلاحیت خانواده: این بچه ها امانت های الهی هستن و بهزیستی باید مطمئن بشه که بهترین خانواده رو براشون پیدا می کنه. این کار نیاز به بررسی های دقیق روانشناختی، اجتماعی و مالی داره که خودش زمان بره.
• تقاضای زیاد برای نوزاد دختر: واقعیت اینه که حدود ۹۹ درصد متقاضی ها دوست دارن نوزاد دختر داشته باشن! این موضوع باعث می شه صف انتظار برای نوزادان دختر به شدت طولانی بشه، در حالی که تعداد پسربچه ها یا بچه های با سن بالاتر که نیاز به خانواده دارن، بیشتره.
• پیشنهاد ما: اگه براتون امکان داره، به پذیرش کودکان با سن بالاتر (مخصوصاً پسر) یا بچه هایی که نیازهای ویژه دارن (مثلا معلولیت یا بیماری خاص)، فکر کنید. این کار هم زمان انتظار رو براتون کم می کنه و هم به این بچه های نازنین شانس یه زندگی بهتر رو می دید.

آیا پارتی بازی تو فرزندخواندگی امکان پذیره؟

این سوالی که خیلی ها می پرسن و یه نگرانی رایجه. سازمان بهزیستی تاکید زیادی بر شفافیت داره و سامانه ملی فرزندخواندگی هم برای همین راه افتاده که همه چیز قابل رصد باشه. درصد خطا کم شده و همه پرونده ها با دقت بررسی می شن.

اون چیزی که گاهی اوقات شبیه پارتی بازی به نظر میاد، ممکنه تفاوت در شرایط پرونده ها باشه. مثلاً همونطور که گفتیم، اگه خانواده ای حاضر به پذیرش کودک با نیازهای ویژه یا سن بالاتر باشه، طبیعتاً روندش سریع تر پیش می ره. در حالی که یه خانواده دیگه که چهار سال منتظر نوزاد دختره، ممکنه مدت ها تو صف انتظار بمونه. پس شرایط هر پرونده با بقیه فرق داره و لزوماً به معنی پارتی بازی نیست.

با این حال، اگه احساس کردید اجحافی شده یا تخلفی دیدید، می تونید از طریق بخش پرسش و پاسخ سامانه فرزندخواندگی یا سامانه دیدبان بهزیستی با شماره ۱۴۸۲، موضوع رو پیگیری کنید.

هزینه گرفتن بچه از بهزیستی چقدره؟

ثبت نام در سامانه فرزندخواندگی کاملاً رایگانه و هیچ پولی برای اون نباید پرداخت کنید. اما خب، شما به عنوان والد سرپرست، باید هزینه های زندگی بچه رو تامین کنید و برای اون بیمه تکمیلی هم بگیرید. همچنین، طبق ماده ۱۴ قانون، بحث تملیک بخشی از اموال هم هست که قبلا توضیح دادیم. پس به جز ثبت نام، بقیه هزینه ها مربوط به نگهداری و تامین آینده خود بچه می شه.

وضعیت محرمیت فرزندخوانده چطوریه؟

این یکی از دغدغه های مهم خانواده های مذهبیه. در مورد محرمیت، شما می تونید از احکام مرجع تقلید خودتون تبعیت کنید و راهکارهای شرعی مختلفی برای ایجاد محرمیت وجود داره که مشاورین بهزیستی می تونن شما رو راهنمایی کنن.

به بچه بگیم که فرزندخوانده ست؟

بله، حتماً باید این حقیقت رو به بچه بگید. پنهان کردن این موضوع، اشتباه بزرگیه و می تونه آسیب های روانی جدی تو آینده برای بچه ایجاد کنه. فکر کنید بچه بعد از سال ها از دهان غریبه ها یا به هر طریقی بفهمه، چه شوک روحی بهش وارد می شه. مشاورین و مددکاران بهزیستی به والدین آموزش می دن که چطور و تو چه سنی (معمولا بین ۵ تا ۷ سالگی) این حقیقت رو به آرامی و با زبانی مناسب با سن کودک، بهش بگن. وقتی بچه از همون اول با این واقعیت بزرگ بشه، آسیب پذیریش خیلی کمتره.

فرهنگ سازی برای پذیرش کودکان با نیازهای ویژه و سن بالاتر

همونطور که گفتیم، بیشتر خانواده ها دنبال نوزاد سالم هستن، در حالی که بچه های زیادی با سن بالاتر یا نیازهای ویژه تو مراکز بهزیستی هستن که دنبال آغوش گرم خانواده ان. فرهنگ سازی تو این زمینه خیلی مهمه و رسانه ها، مخصوصاً فیلم و سریال ها، می تونن نقش بزرگی داشته باشن. دیدیم که سریال هایی مثل بچه مهندس چقدر روی ذهنیت مردم تاثیر گذاشتن و باعث شدن تعداد بیشتری از خانواده ها به سمت پذیرش این بچه ها بیان. خوشبختانه آمارهای اخیر نشون می ده که پذیرش کودکان با نیازهای خاص رو به افزایشه و این خبر خیلی خوبیه.

در صورت مشاهده کودکان رها شده یا گمشده چه کنیم؟

اگه با یه کودک رها شده یا گمشده مواجه شدید، خیلی مهمه که خودتون مستقیماً اقدامی نکنید. بهترین کار اینه که فوراً با اورژانس اجتماعی بهزیستی (شماره ۱۲۳) تماس بگیرید یا به مراجع قضایی اطلاع بدید. این بچه ها باید از طریق مراجع قانونی وارد چرخه سرپرستی بشن تا حقوقشون کامل حفظ بشه.

جمع بندی نهایی

گرفتن بچه از بهزیستی، نه فقط یه فرآیند اداری، بلکه یه تصمیم مهم و یک اتفاق پر از مهر و عاطفه است. این مسیر شاید کمی طولانی و پر از چالش باشه، اما در نهایت، آغوش گرم یک خانواده می تونه زندگی یه کودک رو از این رو به اون رو کنه و بهش آینده ای روشن هدیه بده. سازمان بهزیستی هم تو این راه کنار شماست تا با شفافیت و دقت، بهترین شرایط رو برای این بچه ها فراهم کنه.

یادتون باشه که صبر، آگاهی و همدلی، کلید موفقیت تو این مسیره. اگه تو این راه قدم گذاشتید، با مشاوران بهزیستی همراه باشید، از اطلاعات معتبر استفاده کنید و خودتون رو برای پذیرش یه مسئولیت شیرین و همیشگی آماده کنید. هر کودکی حق داره یه خانواده داشته باشه و شما می تونید اون خانواده باشید.