حکم رابطه در محرم

حکم رابطه زناشویی در ماه محرم، به خصوص ایام عزاداری تاسوعا و عاشورا، از نظر شرعی حرام نیست و هیچ ممنوعیتی ندارد. باور به حرمت نزدیکی در این ماه، بیشتر ریشه در احترام به ایام سوگواری دارد تا یک حکم شرعی الزام آور. با این حال، رعایت ادب و تأخیر در لذایذ دنیوی به قصد ابراز احترام، مورد تأکید است.

ماه محرم برای ما شیعیان ماه ویژه ای است؛ ماهی که عطر حماسه و ایثار، اندوه و سوگواری را با خود می آورد. با شروع این ماه، حال و هوای شهر و دل ها عوض می شود. بسیاری از ما در تکاپوی ابراز ارادت به ساحت مقدس اهل بیت (ع) و به ویژه سرور و سالار شهیدان، امام حسین (ع) هستیم. طبیعی است که در چنین فضایی، سوالات زیادی درباره بایدها و نبایدها، حلال و حرام ها و آداب رفتاری برایمان پیش بیاید. یکی از این سوالات پرتکرار که شاید خیلی ها در ذهنشان دارند اما کمتر علنی مطرح می کنند، مربوط به حکم رابطه در محرم و مسائل زناشویی است. شاید شما هم شنیده باشید که بعضی ها فکر می کنند نزدیکی با همسر در این ماه، به خصوص در ایام تاسوعا و عاشورا، گناه یا حرام است. این باور تا چه حد درست است؟ آیا فقه شیعه واقعاً چنین ممنوعیتی را برای زوجین در نظر گرفته است؟ در ادامه می خواهیم با هم این موضوع را شفاف سازی کنیم و ببینیم نظر مراجع و فقه اسلامی درباره نزدیکی با همسر در محرم چیست.

حکم کلی رابطه زناشویی در ماه محرم: حلال یا حرام؟

بگذارید همین ابتدا جواب را روشن و بی پرده بدهیم تا اگر ابهامی در ذهن شماست، سریع برطرف شود. از نظر فقه شیعه، رابطه جنسی در ماه محرم و ایام عزاداری، به هیچ وجه حرام نیست و ممنوعیت شرعی ندارد. این یک واقعیت مهم است که باید بدانیم. زندگی زناشویی و برقراری رابطه با همسر، از بنیادی ترین نیازهای انسانی و یکی از ارکان مهم زندگی مشترک است که اسلام آن را تشویق هم کرده است. دین مبین اسلام، همواره بر تعادل و رعایت حقوق متقابل زن و شوهر تأکید دارد و برای روابط مشروع و حلال، محدودیت های بی مورد وضع نمی کند.

حالا ممکن است بپرسید: پس این حرف و حدیث ها از کجا می آید؟ باید گفت که اینجا پای تفاوت مهمی بین حرام بودن و مکروه بودن یا مستحب ترک کردن در میان است. حرام یعنی کاری که انجامش گناه است و باید از آن پرهیز کرد، مثل نوشیدن مشروب یا دروغ گفتن. اما مکروه یعنی کاری که انجامش گناه نیست، اما بهتر است انجام نشود و از نظر اخلاقی یا معنوی مطلوب نیست. مستحب ترک کردن هم یعنی کاری که انجام دادنش ایرادی ندارد، اما اگر به نیت خاصی (مثلاً احترام) از آن صرف نظر کنیم، ثواب بیشتری دارد یا نشان دهنده ادب والاتری است.

پس، اصل حکم جماع در محرم، بر جواز و حلیت استوار است. هیچ آیه ای در قرآن یا روایت صحیحی از معصومین (ع) وجود ندارد که دلالت بر حرمت نزدیکی در ماه محرم کند. روابط زناشویی در اسلام یک امر حلال و حتی در شرایطی مستحب محسوب می شود و اساساً ممنوعیتی برای آن در ایام عزاداری وجود ندارد. فقط در برخی شرایط خاص شرعی، مثل زمان حیض یا نفاس زن، در حال احرام یا روزه واجب، رابطه زناشویی حرام است که این موارد ربطی به ماه محرم یا صفر ندارند و مربوط به ذات همان حالات هستند.

اما پای احترام در میان است!

حالا که خیالتان راحت شد که رابطه در محرم حرام نیست، بیایید کمی هم درباره جنبه های اخلاقی و عرفی آن صحبت کنیم. بله، درست است که حرمتی وجود ندارد، اما همان طور که گفتیم، بحث احترام به ایام عزاداری اهل بیت (ع) چیز دیگری است. ما ایرانی ها و به خصوص شیعیان، در ایام سوگواری عزیزانمان رسم داریم که از برخی لذت های دنیوی پرهیز کنیم. مثلاً وقتی یکی از بستگان نزدیک فوت می کند، معمولاً برای مدتی از کارهای تفریحی، شادمانی و حتی برخی نیازهای شخصی که جنبه لذت جویانه دارند، اجتناب می کنیم. این کار، نه اینکه از نظر شرعی واجب باشد، بلکه از باب احترام و ابراز همدردی با خانواده متوفی است. این رسم، ریشه ای عمیق در فرهنگ ما دارد و نشان دهنده ادب و معرفت ماست.

داستان احکام رابطه در ایام عزاداری ائمه (ع) هم تا حد زیادی شبیه به همین است. اگرچه مقاربت حرام نیست، اما از باب رعایت حرمت ایام سوگواری سالار شهیدان و تأسی به سیره ائمه و بزرگان دین، مستحب است که در صورتی که ضرورتی وجود ندارد و شخص دچار سختی و عسر و حرج نمی شود، از لذایذ دنیوی (از جمله مقاربت) پرهیز کند و آن را به تأخیر بیندازد. این توصیه، بیشتر جنبه اخلاقی، احترامی و معنوی دارد و نه جنبه وجوب یا حرمت شرعی. یعنی اگر کسی در این ایام نزدیکی کند، گناهی مرتکب نشده است، اما اگر کسی این کار را ترک کند، نشان دهنده نهایت ادب و ارادت او به ساحت مقدس اهل بیت (ع) است.

مهم است که تفاوت بین حرام و مستحب ترک کردن را درک کنیم. رابطه زناشویی در محرم حرام نیست، اما ترک آن به نیت احترام به ایام عزاداری، از نظر اخلاقی و معنوی پسندیده تر است.

در روایات و سیره ائمه (ع) هم می بینیم که در روز عاشورا، ایشان از بسیاری از لذایذ دنیوی پرهیز می کردند؛ مثلاً امام صادق (ع) فرموده اند: «در روز (عاشورا) از کارهای لذت بخش دوری شود و آداب و سنن سوگواری بر پا گردد و تا زوال خورشید از خوردن و آشامیدن خودداری شود و بعد از آن همان غذایی خورده شود که سوگواران می خورند.» این نشان می دهد که روحیه پرهیز از لذایذ در این روزهای خاص، ریشه ای عمیق در آموزه های دینی دارد، اما این پرهیز به معنای حرمت مطلق نیست و بیشتر جنبه توصیه اخلاقی دارد.

نزدیکی در شب های تاسوعا و عاشورا: آیا فرقی می کند؟

همان طور که در بخش قبل گفتیم، حکم رابطه در محرم به طور کلی عدم حرمت است. حالا ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که آیا شب های تاسوعا و عاشورا که اوج عزاداری و مصیبت اهل بیت (ع) است، فرق می کند؟ آیا نزدیکی در تاسوعا و عاشورا از نظر شرعی ممنوع است؟

پاسخ این سوال هم قاطعانه خیر است. هیچ گونه حرمت شرعی برای نزدیکی در شب تاسوعا و عاشورا وجود ندارد. فتوای اکثر مراجع تقلید، از جمله آیت الله خامنه ای، بر این است که فی نفسه مانعی ندارد. یعنی ذات این عمل در این شب ها حرام نیست. اما باز هم برمی گردیم به همان بحث احترام و ادب.

شب های تاسوعا و عاشورا، شب های اوج حزن و اندوه برای واقعه کربلاست. شب هایی که مؤمنان بیشترین توجه و تمرکزشان به مصائب وارده بر اهل بیت (ع) است. در چنین فضایی، پرداختن به لذایذ دنیوی، حتی اگر حلال باشند، شاید با روح این ایام همخوانی نداشته باشد. به همین دلیل، توصیه می شود که اگر امکان دارد و ضرورتی وجود ندارد، در این دو شب عزیز نیز از مقاربت پرهیز شود. این پرهیز، نشانه ای از تعظیم شعائر الهی و ابراز عمق ارادت به امام حسین (ع) و یاران باوفایش است.

بنابراین، اگرچه از نظر شرعی گناهی مرتکب نمی شوید، اما از باب ادب و احترام به این ایام پرحزن، مستحب است که نزدیکی با همسر را به زمان دیگری موکول کنید. این انتخاب، کاملاً شخصی است و به عمق باور و ارادت شما به اهل بیت (ع) بستگی دارد.

بچه دار شدن در محرم و صفر: نطفه بستن اشکالی دارد؟

یکی دیگر از سوالات متداول، به خصوص برای زوج های جوانی که در صدد برنامه ریزی برای فرزندآوری هستند، این است که آیا حکم بارداری در ماه محرم یا صفر، با سایر ماه ها متفاوت است؟ آیا اقدام به بچه دار شدن و انعقاد نطفه در این ماه ها اشکال شرعی دارد؟

پاسخ به این سوال هم بسیار روشن و قاطع است: خیر، هیچ اشکال شرعی برای اقدام به بارداری (انعقاد نطفه) در ماه محرم و صفر وجود ندارد. احکام شرعی مربوط به زمان های مکروه مقاربت (که جلوتر به آن ها می پردازیم)، هیچ ربطی به ماه محرم یا صفر ندارند و جدا از این ایام هستند. پس اگر قصد فرزندآوری دارید، نگران نزدیکی با همسر در محرم با این هدف نباشید.

اسلام برای تمام جنبه های زندگی انسان، از جمله آداب مقاربت در اسلام، برنامه ها و دستورالعمل های کاملی ارائه کرده است. این آداب، نه تنها به بهداشت فردی و اجتماعی کمک می کنند، بلکه در سلامت روحی و جسمی زن و شوهر، تشکیل خانواده ای سالم و حتی در نوع و کیفیت نطفه و فرزند آینده هم تأثیرگذارند. اسلام تأکید می کند که عمل زناشویی باید در محیطی مناسب و با رعایت احترام و عشق انجام شود، اما هیچ گاه زمان خاصی از سال را به دلیل حوادث تاریخی (مثل محرم) برای انعقاد نطفه ممنوع یا مکروه نکرده است.

پس با خیال راحت، اگر شرایط و آمادگی لازم را دارید، می توانید در ماه محرم یا صفر نیز برای بچه دار شدن اقدام کنید. آنچه مهم است، رعایت آداب شرعی و اسلامی مربوط به انعقاد نطفه است که باید همیشه، صرف نظر از زمان، به آن ها توجه شود.

کراهت چیست؟ تفاوتش با حرام بودن در چیست؟

در بحث احکام رابطه در ایام عزاداری، بارها کلمه کراهت به گوشمان خورد. اما دقیقاً منظور از کراهت چیست و چه فرقی با حرام دارد؟ دانستن این تفاوت خیلی مهم است تا بتوانیم احکام شرعی را درست درک کنیم و به اشتباه نیفتیم.

همان طور که قبلاً اشاره شد، حرام یعنی کاری که قطعاً ممنوع و گناه آلود است و انجامش عقوبت الهی دارد. اما کراهت، درجه ای پایین تر از حرمت است. کراهت به معنای حرام نبودن یک عمل است، اما نشان می دهد که آن عمل ناپسند یا دارای آثار معنوی و اخلاقی کمتر مطلوب است. یعنی انجامش گناه ندارد، ولی بهتر است ترک شود. ترک عمل مکروه، ثواب دارد و انجامش، گناهی را به همراه نمی آورد.

برای مثال، در برخی از زمان ها یا حالات، نزدیکی با همسر مکروه دانسته شده است. این کراهت به این معنی نیست که اگر زن و شوهر در آن زمان خاص نزدیکی کنند، مرتکب گناه شده اند یا کار حرامی انجام داده اند. بلکه به این معنی است که بهتر است در آن زمان ها از این کار پرهیز کنند، چرا که ممکن است آثار معنوی و روحی مطلوب تری داشته باشد یا از نظر روایات، توصیه به ترک آن شده است. این کاملاً متفاوت با حرام بودن است که در آن، انجام عمل قطعاً گناه و ممنوع است.

لیست زمان ها و حالت های مکروه برای نزدیکی (که ربطی به محرم ندارد!)

حالا که تفاوت کراهت و حرمت را فهمیدیم، خوب است بدانیم که اسلام برای آداب مقاربت، یک سری زمان ها و حالت ها را مشخص کرده که در آن ها نزدیکی مکروه است. این لیست، هیچ ربطی به ماه محرم یا صفر ندارد و یک قانون کلی در طول سال است. هدف از ذکر این موارد، افزایش اطلاعات عمومی شما و تفکیک آن ها از تصورات غلط درباره محرم است:

• از طلوع فجر تا طلوع آفتاب: شروع روز با امور معنوی و بندگی سفارش شده است.
• از غروب آفتاب تا اذان مغرب: این زمان هم فرصتی برای عبادت و توجه به خداست.
• بین اذان و اقامه: زمان آماده شدن برای نماز و تمرکز بر عبادات است.
• شب اول ماه (به جز شب اول ماه رمضان): طبق روایات، نزدیکی در این شب کراهت دارد.
• شب آخر ماه: مانند شب اول، توصیه به ترک آن شده است.
• شب عید فطر: به جهت حرمت این شب بزرگ.
• شب عید قربان: باز هم به دلیل حرمت و معنویت عید.
• شب و روزی که ماه یا خورشید گرفته است: این حوادث طبیعی نشانه های الهی هستند و بهتر است در این اوقات به دعا و ذکر مشغول شد.
• در حال سیری مفرط یا گرسنگی شدید: توصیه به تعادل در جسم و روح.
• در اتاقی که کودک باشد (حتی اگر متوجه نشود): رعایت حریم خصوصی و اخلاق.
• رو به قبله یا پشت به قبله: از باب احترام به قبله مسلمین.
• عریان کامل: توصیه به پوشیدگی و حیا.
• بعد از احتلام در خواب (قبل از غسل): بهتر است ابتدا غسل انجام شود.
• در زیر آسمان (بدون سقف): رعایت حریم و پرهیز از بی حیایی.
• بدون وضو یا غسل (در حال جنابت): بهتر است با طهارت انجام شود.
• نگاه کردن به فرج هنگام جماع: از نظر اخلاقی مکروه شمرده شده است.
• سفر بدون توقف در منزل (مسافرت در حال حرکت): حفظ وقار و حریم در سفر.

همان طور که می بینید، هیچ یک از این موارد، زمان های مکروه نزدیکی را به ماه محرم یا صفر محدود نمی کنند. این لیست، مربوط به آداب کلی زندگی زناشویی است که رعایت آن ها در هر زمان از سال، از نظر اخلاقی و معنوی توصیه شده است.

باورهای رایج و سوالات مهم درباره رابطه در محرم

حالا که تصویر روشن تری از حکم رابطه در محرم پیدا کردیم، بیایید به چند سوال مهم و باور رایج دیگر هم بپردازیم که شاید برایتان پیش آمده باشد.

اگر یکی از همسران تمایل به رابطه داشته باشد و دیگری به خاطر محرم اجتناب کند، حکم چیست؟

گاهی پیش می آید که در ایام محرم، یکی از همسران تمایل به برقراری رابطه دارد، اما دیگری به خاطر احترام به محرم و آنچه شنیده است، از آن اجتناب می کند. اینجا چه باید کرد؟

در اسلام، زن و شوهر هر دو حقوق متقابلی بر گردن هم دارند. یکی از مهم ترین این حقوق، حق زوجیت و تمکین زن در برابر همسر است (مگر اینکه عذر شرعی وجود داشته باشد، مثل بیماری، حیض، یا روزه واجب). همان طور که بارها تأکید کردیم، ماه محرم یا ایام عزاداری، عذر شرعی برای عدم تمکین محسوب نمی شود و نزدیکی حرام نیست. بنابراین، اگر مردی از همسرش تقاضای نزدیکی کند، زن نمی تواند صرفاً به بهانه ماه محرم از آن امتناع کند، مگر اینکه خودش عذر موجه دیگری داشته باشد.

البته، اگر هر دو طرف با توافق و به قصد احترام به ایام عزاداری از نزدیکی خودداری کنند، این عمل اشکالی ندارد و حتی می تواند نشانه ای از همدلی و ارادت مشترک آن ها به اهل بیت (ع) باشد. اما در صورت عدم توافق و درخواست یکی از طرفین، محرم به خودی خود مانع شرعی محسوب نمی شود.

منشأ باور به حرمت رابطه در محرم چیست؟

اینکه چرا باور به حرمت رابطه جنسی در ماه محرم بین مردم رایج شده، دلایل مختلفی دارد. به نظر می رسد این باور، بیشتر ناشی از یک تعمیم اشتباه از مفهوم احترام به ماه محرم و پرهیز از لذات به حرام بودن باشد. یعنی چون در این ماه توصیه شده که از لذایذ و خوشی ها کاسته شود و به عزاداری و سوگواری پرداخته شود، برخی به اشتباه این توصیه اخلاقی را به حکم شرعی حرمت تعبیر کرده اند.

این مسئله شباهت زیادی به همان مثال پرهیز از لذایذ در زمان فوت نزدیکان دارد که عرفی است، نه شرعی. مردم با نیت خیر و احترام، خود را از برخی امور باز می دارند و به مرور زمان، ممکن است این عمل عرفی به اشتباه به یک حکم شرعی تبدیل شود. سوءبرداشت از روایات و عدم دسترسی به منابع فقهی معتبر نیز می تواند در گسترش این باورهای نادرست نقش داشته باشد.

آیا مراجع تقلید در این مورد اختلاف نظر دارند؟

نکته مهم این است که در خصوص عدم حرمت شرعی مقاربت جنسی در ماه محرم، اجماع فقهای معاصر شیعه وجود دارد و اختلاف نظر جدی در این زمینه دیده نمی شود. همه مراجع تقلید، بر این نکته تأکید دارند که این عمل حرام نیست. تفاوت هایی که ممکن است در فتاوا دیده شود، بیشتر مربوط به تأکید بر جنبه احترام و استحباب ترک است که برخی مراجع بیشتر بر آن تأکید می کنند و برخی کمتر. اما اصل حکم، یعنی عدم حرمت، بین همه مراجع مشترک است.

پس جای هیچ نگرانی یا سردرگمی نیست. شما با مطالعه فتوای مراجع محترم تقلید نیز به همین نتیجه خواهید رسید که حکم رابطه در محرم، حرام نیست و انجام آن گناهی ندارد.

نتیجه گیری

خب، به انتهای بحث شیرین و در عین حال حساس حکم رابطه در محرم رسیدیم. امیدوارم این مقاله توانسته باشد تمام ابهامات و سوالات شما را برطرف کرده باشد و نور تازه ای بر این موضوع تابیده باشد. یادمان باشد که دین اسلام، دین آسانی و تعادل است و هرگز حکم سخت و بی پایه ای صادر نمی کند.

مهم ترین نکته ای که از این گفتگو باید به خاطر بسپاریم این است که: رابطه زناشویی و نزدیکی با همسر در ماه محرم، حتی در شب های تاسوعا و عاشورا، از نظر شرعی به هیچ وجه حرام نیست و گناه محسوب نمی شود. پس، اگر کسی این عمل را انجام دهد، مرتکب کار حرامی نشده است.

با این حال، به دلیل حرمت و قداست ایام عزاداری اهل بیت (ع)، به ویژه در شب های اوج مصیبت مثل تاسوعا و عاشورا، ترک لذایذ دنیوی از جمله مقاربت، از باب رعایت ادب و احترام به ساحت مقدس امام حسین (ع) و یارانش، مستحب و مورد توصیه اخلاقی است. این پرهیز، نشانه ای از عمق ارادت و همدردی ما با اهل بیت (ع) است و از فضیلت بالایی برخوردار است، اما به معنای وجوب شرعی یا حرمت نیست.

در نهایت، همیشه توصیه می کنیم که برای آگاهی از احکام شرعی، به منابع موثق، مانند فتوای مراجع تقلید و کتاب های معتبر دینی مراجعه کنید و از اعتماد به باورهای نادرست و شایعات پرهیز نمایید. امیدواریم زندگی مشترک شما سرشار از عشق، آرامش و پایبندی به ارزش های اصیل دینی باشد.